SULTAN VELED’İN DİVAN’INDA ŞEHİRLERE YAZDIĞI ÖVGÜLER

Authors : Nuri ŞİMŞEKLER

Pages : 167-186

Doi:10.32330/nusha.1099455

View : 6 | Download : 3

Publication Date : 2022-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Babası Mevlâna’nın Mesnevî’sine nazire olarak mesnevîler kaleme alan, Farsça ve Türkçe şiirleriyle hem Fars edebiyatının Anadolu’lu bir şâiri hem de Türk Divan Edebiyatımızın ilk şâirlerinden olan Sultan Veled, çoğunluğu Farsça gazellerden meydana gelen bir Divan da oluşturmuştur. Bu Divan’da tasavvufî mahiyetteki gazellerinin yanı sıra önemli devlet adamlarına ve Konya, Kayseri, Aksaray ve Kütahya şehirlerine yazılan övgü gazelleri de vardır. Bu yazıda Sultan Veled’in çocukluğu ve eğitimi ile ilgili kısa bilgiler verildikten sonra adı geçen şehirlere yazdığı gazeller Farsça ve Türkçe çevirisi ile sunulacak, ayrıca Sultan Veled’in bu şehirlere yaptığı seyahatleri ve orada yaşanan olaylarla ilgili bilgiler verilecektir. Sultan Veled’in yaşadığı Konya’yı “Ey Konya halkı! Can şehrinde doğduğunuzu bilin!” şeklinde nitelemesi ve bu şehirde yaşayan herkesi “Küçüklü, büyüklü evliya” olarak sıfatlandırıp, babası Mevlâna’nın bu şehre olan lütufları ile gazelini tamamlaması Konya’ya olan sevgisini, saygısını ve bağlılığını göstermekte; Kayseri’ye yaptığı bir seyahatinde söylediği tahmin edilen bir gazelinde de oranın büyüklerinin adını anması ve Kayseri’yi “seçilmiş kişilerin şehri” olarak nitelemesi Konya’dan sonra Selçukluların ikinci merkezi olan Kayseri’ye verdiği değeri göstermektedir. Sultan Veled yine bu şehirde iken Selçuklu Emiri Muîneddin Pervâne’nin de hazır bulunduğu bir mecliste sohbette bulunmuş, sonrasında ise hem övülmüş hem de sohbetini beğenmeyenler tarafından eleştiri almıştır. Sultan Veled “Nurlu şehir” diye vasıflandırdığı Kütahya’yı da bir gazelinde medhetmiş ve dönemi kaynakları zikretmese de bu şehre bir seyahatte bulunarak söz konusu gazelini söylemiştir. Tabi ki Kütahya’nın Sultan Veled’in nezdinde ayrı bir değeri vardır. Çünkü kızı Mutahhara Hatunu bu şehre gelin vermiştir. Kaynaklarda farklı şekilde nakledilse de kızı Mutahhara Hatun Germiyanoğulları Beyliği’nden Süleyman Şah ile evlenmiş ve bu evlilikten doğan Devlet Hatun adlı kız da 1378 yılında Yıldırım Bâyezid’le Osmanlılar ile irtibat sağlamak üzere evlendirilmiştir. Mutahhara Hatun’un Germiyanoğullarına gelin gittiği hususunda kaynaklar hemfikir olmakla birlikte evliliğini Süleyman Şah ile yaptığı hususu tarihi açıdan pek mümkün görünmemektedir ve Germiyanoğulları ailesinden kiminle evlendirildiği hususu hâlen bilim dünyasınca aydınlatılmaya muhtaçtır. Sultan Veled’in gazellerinde övgü yazdığı son şehir ise yine Selçukluların önemli şehirlerinden Aksaray’dır. Bir gazelinde Aksaray’ı hem öven hem de hicveden Sultan Veled bu şehri “Doğruluk madeni” olarak vasıflandırmakla birlikte Moğolların orayı merkez edinerek Konya’daki Selçukluları tehdit etmiş olmalarını da “Zenci ordudan daha ne kadar zulüm göreceksiniz!” diyerek dile getirir ve Selçukluları savaş meydanına çağırır. Ayrıca babası Mevlâna’nın yakın müridi olan IV. Rükneddin Kılıçarslan’ın Moğollar tarafından Aksaray’a davet edilerek burada öldürülmesi de Sultan Veled’i etkilemiş olmalıdır.
Keywords : Sultan Veled, Mevlâna, Konya, Kayseri, Aksaray, Kütahya