İZMİR ARKEOLOJİ MÜZESİ İLE TARİH VE SANAT MÜZESİ’NDE BULUNAN AMPULLALAR

Authors : Ayşe AYDIN

Pages : 475-514

View : 9 | Download : 4

Publication Date : 2015-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :İzmir Arkeoloji Müzesi ile Tarih ve Sanat Müzesi’nde pişmiş topraktan yapılmış ondört ampulla bulunmaktadır. Bunlar yassı oval ya da yassı yuvarlak formlu gövdeye sahip, boyunda taşınması için gövde üzerindeki omuz bölümü iki yanında birer ip deliği ya da küçük kulakçıkları olan ampullalardır. Ampullalar üzerindeki motifler, ikonografik açıdan değerlendirildiğinde çoğunluğunun haç tasvirli olduğu görülmektedir. Söz konusu ampullaların her iki yüzünde de merkez motif olarak serbest haç, bir daire ya da rozet içine alınmış haç veya ara eksenlerinde büyük damla motifleriyle birlikte haç yer almaktadır. Ampullalardan üçü, figürlü oluşlarıyla diğerlerinden ayrılır. İnsan figürlü ampullalardan biri üzerinde Havari-Martir Andreas ve İncil yazarı Ioannes tasviri, diğer ampullanın yüzlerinden birinde haleli cepheden, diğer yüzünde ise kemerli bir kuruluş içinde cepheden birer aziz figürüne yer verilmiştir. Figürlü üçüncü ampullanın her iki yüzünde ise çiçekli rozet içinde birer kartal figürü bulunmaktadır. İzmir Arkeoloji Müzesi ile Tarih ve Sanat Müzesi’ndeki ampullaların benzerleri, Anadolu’nun batısındaki kazılarda yoğun olarak bulunmuştur. Bu nedenle Batı Anadolu’daki Geç Antik-Bizans Dönemi’nin bazı önemli kentlerindeki atölyelerde birbirinin benzeri, bazen de aynısı ampullaların seri üretildikleri kabul edilir. Bu üretime neden olan talebin daha çok Kutsal Topraklara ya da hac merkezlerine gidemeyen inananlardan geldiği ve hacı olamayanların da bu kutsallıktan pay almak amacıyla ampullaları satın aldıkları düşünülebilir. Makalenin konusunu oluşturan ampullalar; formları, malzemeleri, üzerlerindeki figür ve motiflerin üslup özellikleriyle benzer örnekler ışığında tarihlendirilebilmektedir. Buna göre iki örnek 4. yüzyıl sonu ile 5. yüzyıl arasında, bir örnek 6.-7. yüzyıllar arasında, diğer onbir ampulla ise 5.-6. yüzyıllar arasında üretilmiştir.
Keywords : Pişmiş Toprak, Ampulla, İzmir Arkeoloji Müzesi, Geç Antik Bizans Dönemi, Aziz Ioannes, Aziz Andreas