SİDE MÜZESİ’NDEN BİR GEÇ ANTİK ÇAĞ ÇEŞMESİ

Authors : Şener YILDIRIM

Pages : 503-534

View : 9 | Download : 3

Publication Date : 2015-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Antik Side kentinde 1947 yılında başlayan arkeolojik çalışmalar kesintilerle de olsa bugün hala devam etmektedir. Bu çalışmalar sırasında bulunan kent çeşmelerine ek olarak Side Belediyesi’nin 1990’lı yılların başında yaptığı alt yapı çalışmaları sırasında, bugün modern yerleşimin olduğu yarımadanın batı bölümünde bir kent çeşmesi daha bulunmuş ve Side Müzesi’ne taşınmıştır. Bu çalışmada konu edilen çeşmeye ait parçalar, toplam yedi bloktan oluşmaktadır. Kaliteli kireç taşından yapılmış olan blokların ön yüzlerinde yer alan bezeme kompozisyonları yüksek kabartma ve kısmen ajur tekniği ile yapılmıştır. Bloklardan üç tanesinin önlerinde birer kurna bulunmaktadır. Diğer dört blok ise kurnasız olup, koç başlı girland ve asma dalı+kantharos kompozisyonu barındırmaktadır. Kantharostan çıkan asma dalı kompozisyonu Roma Döneminden beri bilinen ve özellikle Hıristiyanlığın yayılımıyla birlikte Bizans Sanatı içinde oldukça çeşitli malzeme üzerinde uygulanan yaygın bir kompozisyondur. Ancak, girland bezeme Bizans Sanatı içinde uygulama alanı bulmuş bir kompozisyon değildir ve M.S. 3. yüzyılda yapımı son bulmuştur. Antik Döneme ait ve pagan bir bezeme unsuru olarak kalan koç başlı girland bezemenin çeşme blokları üzerinde haç motifiyle birlikte kullanılması ise ilgi çekici bir noktadır. Bu kompozisyonun Hıristiyanlığın hızla yayılmakta olduğu Geç Antik Çağ içinde kendisine uygulama alanı bulmuş olması, bir geleneğin devamı şeklinde mi algılanmalıdır ya da çeşmeyi yapan/ yaptıran kişilerin beğenileri ve tercihleri sonucunda mı gerçekleşmiştir? Çeşmenin kurnalı diğer üç bloğunun, kentin girişindeki anıtsal nymphaiondan kopyalanmış olduğuna bakılırsa, çeşmenin yapıldığı dönemde Side’deki Roma Dönemi yapı ve bezemelerinin halen beğenildiği ve esin kaynağı oldukları düşünülebilir. Kentteki diğer çeşmelerin ana arterlerde bulunmuş olması, bu çeşmenin de buluntu yerinin bir başka ana artere işaret edebileceğini gösterir. Mansel döneminde hazırlanan ve kısmen restitüsyonu yapılan kent planında gösterilmemiş bir yol olarak, bugün tiyatrodan limana inen ana cadde, Antik Dönemde de kentin ana arterlerinden biri olmalıdır
Keywords : Çeşme, Nymphaion, Bizans, Girland, Geç Antik Çağ