RHODIAPOLIS PİSKOPOSLUK KİLİSESİ’NE AİT BİR GRUP KORKULUK LEVHASI

Authors : Ayça TİRYAK

Pages : 483-514

View : 12 | Download : 4

Publication Date : 2012-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Rhodiapolis antik kenti, Likya Bölgesi’nin güneydoğusunda, Kumluca ve Finike Körfezi’ne hakim bir tepenin üzerine kurulmuştur. Yerleşimin en yüksek yerinde, akropoliste, piskoposluk kilisesi olduğu düşünülen üç nefli bazilikal planlı bir yapı yer almaktadır. 2007 yılından beri devam eden kazı çalışmalarında çok sayıda ve zengin çeşitlilikte mimari plastik taş eser bulunmuştur. Ele geçen taş buluntuların çoğunluğunu kaliteli işçilikleri ve erken Bizans döneminin süsleme repertuarına ait zengin bezemeleriyle korkuluk levhaları oluşturmaktadır. Bu zengin buluntuların yanısıra, alışılmamış bir özellik olarak, nefleri ayıran sütunların arasına inşa edilmiş, daha geç bir döneme ait duvarlarla karşılaşılmıştır. Kazı çalışmalarında ele geçirilen levhalar, yoğun olarak, bu duvar boyunca kuzey ve güney nefte yapılan kazılarda bulunmuşlardır. Ele geçen bu buluntular sayesinde de bu duvarın işlevi ortaya çıkarılmıştır. Bu makalede levhalar arasından en iyi durumda olan dört adet korkuluk levhası ele alınarak incelenmiştir. Kireçtaşından yapılmış levhaların – 4 numaralı levha dışında – ön ve arka yüzleri süslemelidir. 1 ve 2 numaralı levhalar, kilisenin güney nefinde, sütunların arasına örülmüş duvarın hemen önünde bulunmuşlardır. Her iki levhanın üzerinde 5. ve 6. yüzyıla tarihlenen Yunanca bir yazıt yer alır. Yazıtta diakon Epigonos’un adağını yerine getirerek, bir yarım ve bir adet üçte bir altın sikke bağışladığı yazmaktadır. 3 ve 4 numaralı levhalar kilisenin kuzey nefinde bulunmuşlardır. İncelenen levhaların ön yüzlerinde kabartma tekniğinde döngüsel kompozisyonlar oluşturan geometrik düzenlemeler insert ignore into journalissuearticles values(dört ilmikli daireler, iç içe geçmiş kare motifleri, birbirine geçmiş daireler vb.); görülür. Arka yüzlerinde ise kazıma tekniğinde, Malta haçının hakim olduğu, ön yüze kıyasla daha sade süslemeler kullanılmıştır. 2010 kazı sezonunda, 1 ve 2 numaralı levhalar ve aralarında bu levhaları birbirine bağlamak için kullanılan tek yüzü bezeli paye duvarın hemen önünde ortaya çıkarılmışlardır. Paye ile birlikte levhaların uzunluğu, iki sütunun arasındaki açıklığa denk gelmektedir. Levhalar, nef ayırımında kullanıldıkları şekliyle bulunmuşlardır. Bunu destekleyen önemli bir başka buluntu da, üstünde levha izi ve levhanın bağlandığı iki dübel deliği bulunan sütun gövdesidir. 1 ve 2 numaralı levhalar, yazıtın yer aldığı ön yüzleri yukarı bakacak şekilde ve yazıttaki harfler ters okunacak şekilde bulunmuşlardır. Levhaların bulunuş şekillerinden levhaların duvarın üstünde, orta nefe bakacak şekilde konumlandırılmış oldukları ortaya çıkmaktadır. Levhaların yazıtlı ön kısımları orta nefe bakarken güney nefe devrildiklerini ve arka yüzleri yere gelecek şekilde düştükleri tespit edilmiştir. 3 ve 4 numaralı levhalar da, kuzey nef ayrımı üzerinde yer alan duvarda kullanılmış olmalıdırlar. Ökaristi ayinini simgeleyen bezemelerin üzerlerinde yer alması, bu levhaların başlangıçta templon veya soleada kullanılmış olduklarını düşündürtse de, bunu destekleyecek herhangi bir veri mevcut değildir. Bu makalede ele alınan levhalar, zengin kompozisyonları ve tüme yakın olmalarıyla Rhodiapolis Kilisesi’nin en değerli buluntuları arasındadır. Taşıdıkları süslemeler açısından benzer örneklerle karşılaştırıldıklarında 5. ve 6. yüzyıllara tarihlenmektedirler. Levhalardan ikisinin üzerlerinde bulunan yazıtın özellikleri, hem levhalar hem de kilise için yapılan tarihlemeyi doğrulama imkânı sunmaktadır. Levhalar, Likya Bölgesi’ne özgü ortak bezeme, teknik ve üslup özelliklerini barındırmakta, hatta gezici bir atölyenin elinden çıktıklarına dair ipuçları sunmaktadır. Süsleme kompozisyonu ile ön plana çıkan levhalardan ikisi, 1 ve 2 numaralı levhalar, bulunuş biçimleri ve kullanım şekilleriyle kilisenin mimarisi hakkında bilgi vermekte ve nef ayrımında yer alan duvarın kullanım amacını açıklamaktadır.
Keywords : Likya, Rhodiapolis, Bizans, Kilise, Mimari Plastik, Korkuluk Levhası