ŞERİAT UYUMU VE HİSSE SENEDİ PORTFÖY GETİRİSİ: BİR SAHA ÇALIŞMASI

Authors : Deniz Parlak

Pages : 115-116

Doi:10.17261/Pressacademia.2023.1875

View : 37 | Download : 48

Publication Date : 2024-01-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç- Bu çalışmanın amacı nüfusunun çoğunluğu İslam dinine mensup ülkelerde yerleşik şirketlerin İslami kurallara uyum derecesini ölçen bir şeriat uyum endeksi oluşturmak ve hisse senetlerinden oluşan portföylerin performansı ile şeriat uyum endeksi arasındaki ilişkiyi incelemektir. Yöntem- Bu amaca yönelik olarak mevcut literatür ve çok uluslu finans kuruluşlarının uygulamaları incelenerek Şeriat uyum düzeyini belirleyen kriterler saptanmıştır. Mevcut uygulamalarda şeriat uyumu iki aşamada belirlenmekte olup ilk aşamada İslami kurallara uygun olmayan sektörlerde faaliyet gösteren şirketler ayrıştırılmakta ikinci aşamada ise birtakım değişkenlerle şeriat uyumu belirlenmektedir. Bu çalışma kapsamında mevcut uygulamalar ile paralel olarak eğlence, medya (gazete hariç), konvansiyonel finans, şans oyunları, otel-restoran-bar işletmeciliği, domuz ürünleri imalatı, sigara, silah ve savunma, altın ve gümüş ticareti ile iştigal eden firmaların şeriat uyumu 0% olarak belirlenmiştir. Bu kapsamın dışında kalan firmalara uygulanan değişkenler finans kuruluşu temelinde farklılık göstermekte olup bu çalışmada kullanılan değişkenler borçluluk düzeyini ölçen iki oran (toplam yükümlülükler/toplam varlıklar ve faizli yükümlülükler/toplam varlıklar, likidite düzeyini ölçen bir oran (nakit ile finansal yatırım toplamının toplam varlıklara oranı) ve gelir uyumunu ölçen iki orandan (faiz kazandıran nakit ve finansal yatırım toplamının toplam varlıklara oranı ile, finansal gelirlerin toplam gelirlere oranı) oluşmaktadır. Şeriat uyumu endeksi oluşturmada kullanılacak ağırlıklar çok kriterli karar verme tekniği olan IDOCRIW yöntemi ile belirlenmiştir. Veri seti muhasebe uygulaması olarak uluslararası finansal raporlama sistemini benimsemiş 10 farklı İslam ülkesinde (Bahreyn, Bangladeş, Ürdün, Kuveyt, Malezya, Umman, Pakistan, Katar, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri) yerleşik ve ilgili ülke borsasına kote 1,235 sanayi, hizmet ve teknoloji sektörü şirketinden oluşmaktadır. Bu şirketlerin şeriat uyum oranları 2017-2021 dönemini kapsayan beş yıllık finansal tablo ve dipnotlarından elde edilen veriler kullanılarak hesaplanmıştır. İlgili tablolara ülkenin borsasının ve/veya ilgili şirketin web sitesinden ulaşılmıştır. Bulgular- Hisse senetlerinden oluşan portföylerin oluşturulması amacı ile şeriat uyum endeksi hesaplanan her yıl için şirketler uyum derecelerine göre dokuz gruba ayrılmıştır. Birinci grupta uyum derecesi %90-%100 aralığında bulunan şirketler, son grupta ise uyum derecesi 0%-50% aralığında bulunan şirketler yer almaktadır. Tüm şirketlerin 2013-2022 dönemine ait 10 senelik düzletilmiş aylık hisse senedi getirileri investing.com web sitesinden elde edilmiştir. Şeriat uyumu hesaplanan her yıl ve şeriat uyumuna göre belirlenen dokuz grup için geçmiş beş yılın hisse getiri verileri dikkate alınarak Markowitz tarafından geliştirilen minimum varyans tekniği ile hisselerin portföy ağılıkları ve bu portföy ağılıkları kullanılarak aylık ve yıllık portföy getirileri hesaplanmıştır. Beş yıllık getiriler incelendiğinde, Şeriat uyum derecesi %0-%50 arasında bulunan ve içerisinde şeriat kuralları ile uyumsuz iş kollarında faaliyet gösteren şirketlerin de bulunduğu portföy getiri sıralamasında üçüncüdür. Bu portföy dışarıda bırakıldığında diğer 8 portföy içerisinde şeriat uyum derecesi %75’in üzerinde olan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan portföylerin diğerlerine göre daha yüksek getiri sağladığı görülmektedir. Getiri farkları %5 güven seviyesinde istatistiki olarak anlamlıdır. Sonuç- Şeriat uyumu için kabul edilen eşik değer kurumlar arasında farklılık göstermek ile birlikte büyük çoğunluk tarafından %70 olarak uygulanmaktadır. Bulgular İslam coğrafyasında borçluluk, likidite ve kabul gören gelir düzeyini Şeriat kurallarının kabul ettiği eşik değerin altında tutan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan portföylerin diğerlerine göre daha yüksek performans gösterdiği yönündedir. Bu bulguyu İslami kurallara bağlı yatırımcılardan gelen talep ile açıklamak mümkündür.
Keywords : Şeriat uyumu, çok kriterli karar verme teknikleri, minimum varyans tekniği, borçluluk, likidite