Tahkim Yargılamasında Meydana Gelen Adil Yargılanma Hakkı İhlaline İstinaden AİHM’e Yapılabilecek Bireysel Başvurular

Authors : Hatice Selin Purselım, Emre Çetin

Pages : 1-23

View : 91 | Download : 78

Publication Date : 2024-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Tahkim yargılaması, devlet mahkemelerinin müsamahasıyla gelişen alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Kişiler, tahkimin devlet mahkemelerine nazaran sunduğu çeşitli avantajları göz önünde bulundurarak tahkime başvurmaktadır. Tahkim yoluna başvurunun kararlaştırılması, devlet mahkemelerinin uyuşmazlıkların çözümündeki etkisini azaltmaktadır. Buna karşın, tahkim yargılamasının -devlet mahkemelerinin yürüttüğü yargılamalarda olduğu gibi- çekişmeli olması ve sonucunda tarafları bağlayıcı karar verilmesi sebebiyle taraflar, tahkim yargılanmasında da uyuşmazlığın adil bir şekilde karara bağlanmasını beklenmektedir. Bu beklentinin odağı ise bir yargılama için vazgeçilmez hakların başında gelen adil yargılanma hakkıdır. Tahkim yargılaması, devlet yargısından bağımsız bir mekanizma öngörmesi sebebiyle bu yargılamaların adil yargılanma hakkına bağlı olup olmadığı, olması halinde meydana gelen hak ihlalleri karşısında hangi mercilere başvurulabileceği gibi sorular gündeme gelmektedir. Bu tür soruların incelenebilmesi için öncelikle tahkim yargılamasında meydana gelen adil yargılanma hakkı ihlali iddiasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru yapılıp yapılamayacağının belirlenmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme için AİHS m. 34-35’de yer alan kabul edilebilirlik şartları, tahkim yargılaması bakımından incelenmelidir. Bu şartlardan yalnızca iki tanesi, tahkim yargılaması özelinde farklı değerlendirme yapılmasını gerektirmektedir. Bu doğrultuda, incelememizde AİHM’in kişi yönünden ve yer yönünden yargı yetkisi şartlarıyla sınırlandırılmıştır. AİHM’in kişi yönünden yargı yetkisi uyarınca kimlerin başvurucu olabileceği, başvurunun hangi devlet aleyhinde yapılabileceği belirlenmektedir. AİHM’in yer yönünden yargı yetkisi ise ihlale konu eylemin hangi devletin yetki alanında veya toprakları üzerinde gerçekleştiğini tayin etmektedir. Bu doğrultuda, çalışmamızda bir tahkim yargılamasında meydana gelen adil yargılanma hakkı ihlaline ilişkin olarak hangi devlet aleyhine başvuru yapılabileceği ve bir tahkim yargılamasının hangi devlet bakımından AİHM’in yer yönünden yargı yetkisini meydana getireceği incelenmiştir.
Keywords : Tahkim, adil yargılanma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, AİHMin yer yönünden yetkisi, AİHMin kişi yönünden yetkisi, dolaylı koruma, yatay etki