DİYARBAKIR İÇKALE’DE BULUNAN 19. - 20. YÜZYIL YAPILARININ GİRİŞ CEPHE DÜZENLEMELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Sahure YARİŞ

Pages : 25-38

View : 15 | Download : 4

Publication Date : 2019-04-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Mezopotamya’nın kuzeyinde bulunan Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin orta kısmında yer almaktadır. Şehrin etrafı yüksek olduğu için şehir, çukur bir havza görünümündedir. Şehrin ne zaman kurulduğu ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Şehrin yönetim merkezi olarak kullanılmış olan İçkale’de bulunan Amida Höyükte yapılan yüzey araştırmaları sonucu M.Ö. 3 binlerde bölgeye egemen olan Hurrilere dair izlere rastlanılmıştır. Etrafı surlarla çevrilerek kentten ayrılmış olan İçkale, kuruluşundan günümüze kadar yönetim birimlerinin bulunduğu bir alandır. Alan içerisinde Amida Höyük, Artuklu Sarayı gibi birçok yapı yer alır. İçkale’yi çevreleyen ve Artuklu Kemer’inin devamı niteliğindeki ilk surların bir bölümü daha sonra yıkılmıştır. Osmanlı döneminde Kanuni Sultan Süleyman zamanında İçkale surları genişletilip yenilenmiştir. İçkale’ye girişi sağlayan dört kapı bulunmaktadır. Bunlar; Saray Kapısı, Küpeli Kapısı, Fetih Kapısı ve Oğrun Kapısı’dır. Osmanlı Devleti’nde, 19. yüzyılda geniş bir bölgenin yönetim merkezi olan Diyarbakır, Tanzimat Fermanı sonrasında gerçekleştirilen Batılılaşma hareketlerinden etkilenmiştir. Bu etkileşimle beraber batılı üslupları taşıyan birçok yapı inşa edilmiştir. Devletin gücünü simgeleyen kamu yapıları bu yapılardandır. Şehrin fiziksel gelişimi, hem mimarisini hem de kültürünü etkilemiştir. Makalede İçkale içerisinde yer alan kamu yapıları olarak inşa edilmiş, yedi yapının giriş cepheleri anlatılmaktadır. Bu yapılar; Müze Teşhir Binası, Valilik Makamı, Müze İdari Binası, Kafeterya ve Restorant, Teşhir Binası, Atatürk Müzesi ve Bilgi Belge Merkezi, Müze Eğitim Birimi’dir. Bu yapı toplulukları genel olarak 19.-20. yüzyıllara tarihlenmektedir. Taş malzeme ile yapılmış olan bu yapıların giriş cephelerinde taş işçiliğinin batılı bir üslupla nasıl birleştiğine dikkat çekilmektedir. Neoklasik üslubun yansıttığı sadelik, simetri ve düzenli cephe anlayışı yapıların giriş cephelerinde uygulanarak yapılara, anıtsallık ve resmiyet kazandırılmıştır. Yapılardan Valilik Makamı ve Kafeterya ve Restorantın iki cephesinde giriş kapılarına yer verildiği için bu yapıların iki cephesi de anlatılmıştır. Çalışmada İçkale’de yer alan yapıların giriş cephe düzenleri üzerinde durularak, neoklasik özellikler ayrıntılı olarak anlatılıp, aynı dönem içerisinde yapılmış olan yapılarla benzerlikleri üzerinde durulmuştur. 
Keywords : Diyarbakır, İçkale, cephe, mimari