MÂTURÎDÎLER’DE İLAHÎ FİİLLERİN TA‘LÎLİ

Authors : İbrahim ÖZDEMİR

Pages : 921-936

Doi:10.26791/sarkiat.424374

View : 13 | Download : 4

Publication Date : 2018-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İlahî fiillerin varlıkla olan ilişkisini gaye bakımından konu edinen kelamcılar, birçok aklî ve naklî delile dayanarak varlığa ilişen bu fiillerin birçok hikmet ve maslahatı amaçladığını söylemektedirler. Kelamcılar buradan hareketle ilahî fiillerin insana dönük birçok maslahatı barındırdığını ittifakla kabul etmektedirler. Ancak onlar bu maslahatların bilinme yolunun akıl mı vahiy mi olduğu konusunda ihtilaf etmişlerdir. Mâturîdîler hüsün-kubuh adıyla bilinen bu meselede orta bir yol izlemişlerdir. Kelamcılar, kulların maslahatını amaçlayan ilahî fiillerin ontolojik niteliği hakkında farklı düşünmüşlerdir. Mutezile bu tür ilahî fiilleri aklî açıdan vacib görürken, Eş‘arîler bu fiilleri mümkün kategorisine dâhil etmektedirler. Mâturîdîler ise anılan ilahî fiilleri ontolojik açıdan mümkün görmekle birlikte, bu fiillerin insana dönük maslahatları içermesini ilahî hikmet gereği/tafeddülen vacib görmektedirler. Mâturîdîler ilahî fiillerin kullara dönük maslahatlarla muallel olduğu görüşünü temelde Yüce Yaratıcının hikmet sıfatına dayandırmaktadırlar. Mâturîdîler ilahî hikmet kavramına farklı bir anlam yüklemiş ve dolayısıyla Eş‘arî ve Mu‘tezilî kelamcılardan farklı bir ta‘lîl anlayışını benimsemişlerdir. Mâturîdî mütekellimler benimsedikleri ta‘lîl anlayışını ispat sadedinde birçok naklî ve aklî argümana başvurmuşlardır.
Keywords : Talîl, Mâturîdîler, Hüsün, Kubuh, Hikmet