ŞÂFİÎ USÛLCÜLERİN DEĞERLENDİRME VE TERCİH YAPARKEN SÜNNET VE HADİS MESELELERİNE YAKLAŞIMI: ZEKERİYYA el-ENSÂRÎ ÖRNEĞİ

Authors : Nurullah AGİTOĞLU

Pages : 873-886

Doi:10.26791/sarkiat.429915

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2018-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hicrî ilk iki yüzyılda ortaya çıkan Hicaz fıkhı ile Irak fıkhından orijinal bir sentez meydana getiren İmam Şâfiî’ye insert ignore into journalissuearticles values(ö. 204/820); nispet edilen ekole Şâfiî mezhebi denilmiştir. Bağlayıcılık açısından hadisler için ittisâl şartını yeterli bulan Şâfiîler, haberlerle amel etmek için ilâve şartlar ileri sürülmesine karşı çıktıklarından Hanefî ve Mâlikî çevrelerinin bu yönde geliştirdiği formülleri eleştiri konusu yapmışlardır. Buna bağlı olarak haber-i vâhidle haram ve vâcibin sabit olamayacağı yaklaşımı eleştirilmiş, hükme delâlet noktasında zannîlik bulunmaması kaydıyla bu tür hükümlerin haber-i vâhide dayandırılabileceği ilkesi benimsenmiştir. Bu tür konuları genişçe ele alan ve değerlendirme yoluna giden önemli Şâfiî usûlcülerinden biri Ebû Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed el-Ensârî’dir. insert ignore into journalissuearticles values(ö. 926/1520);.  İbn Hacer,  el-Bulkînî, İbnü’l-Hümâm, Celâleddin el-Mahallî gibi çok sayıda âlimden fıkıh ve diğer dinî ilimleri okuyan Zekeriyya el-Ensârî, genç yaşta hocalarının izniyle ders ve fetva verecek seviyeye ulaştı. Kendisinden ilim tahsil edenler arasında İbn Hacer el-Heytemî, Hatîb eş-Şirbînî, Abdülvehhâb eş-Şa‘rânî gibi şahsiyetler bulunmaktadır. Kaynaklarda el-imâm, el-hâfız, şeyhu meşâyihi’l-İslâm, şeyhü’l-İslâm gibi lakaplarla anılan Zekeriyyâ el-Ensârî, neredeyse bütün dinî ilimler alanındaki geniş bilgisi yanında Şâfiî mezhebinin temel eserlerini anlama, onların tercihleri arasında değerlendirme ve tercih yapma konusunda uzmandı. Eserleri mezhep görüşlerinin âyet ve hadislerle temellendirilmesi, ta‘lîl edilmesi, önceki ulemânın hatalı bulduğu nakil ve görüşlerinin eleştirilmesi, hadisleri tahrîc ederek kaynaklarının ve bu konuda âlimlerin değerlendirmelerinin belirtilmesi bakımından önem taşır. Bundan dolayı eserleri daha sonraki Şâfiî âlimleri arasında itibar görmüş, mezhebin meseleleri konusunda dayanak olmuş, üzerine çeşitli ihtisar, şerh ve hâşiye çalışmaları yapılmıştır. Önemli eserlerinden biri de usûl konusunda yazdığı Gâyetu’l-vüsûl şerhu Lübbi’l-usûl adlı çalışmasıdır. Bu eseri yine kendisine ait olan Lübbü’l-usûl adlı eserinin şerhidir. Lübbü’l-usûl ise Tâceddin es-Sübkî’nin Cem’u’l-cevâmi ’inin muhtasarıdır. Onun sünnet ve hadis meseleleri konusundaki yorum ve değerlendirmeleri bu eseri çerçevesinde ele alınacaktır. Böylelikle Şâfiî usûlcülerin bu tür konuları yorumlama noktasındaki yaklaşım ve tutumları tespit edilmeye ve değerlendirmeye çalışılacaktır.
Keywords : Usûl, Şâfiîler, Sünnet, Haber