مدى تساهل الحاكم دراسة تطبيقية حول الأحاديث التي صححها الحاكم في المستدرك وحكم عليها الذهبي بالوضع

Authors : Anas ALJAAD

Pages : 1398-1415

Doi:10.26791/sarkiat.469602

View : 13 | Download : 3

Publication Date : 2018-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :. Müellifler hadislerin sahih veya zayıf olması hususunda farklı düşünmüşlerdir . Zehebî, İbn Hacer v . b . muhaddisler cerh, ta’dil, sahih ve zayıf kabul etme konusunda hadisçileri üç kısma ayırmışlardır : Birincisi müteşeddidlerdir, Onlar Ebî Hâtim ve İbn Maîn vb . gibi bir veya iki hatası sebebiyle râvilerin zayıflığına hükmedenlerdir . Onlar zayıflıklarını araştırmakla birlikte öncelikle râvileri güvenilir olarak kabul ediyorlar . İkincisi de mutedillerdir : Onlar Buhârî ve Ebû Zur’a vb . gibiler olup râvilerin sahih ve zayıf hadislerini Kabul ederler . Üçüncüsü ise mütesâhillerdir . Onlar Tirmzî, İbn Hıbbân vb . gibi . Râvilerin zayıf rivayetlerini Kabul ederler, güveliri oldukları durumları da araştırırlar . İmam Hâkim sahih ve zayıf kabul etme konusunda mütesâhillerden biridir . Âlimler onun Müstedrek’inde mütesâhil olduğu konusunda ittifak etmiştir . İbnu’s-Salâh onunla ilgili şöyle değerlendirme yapmaktadır : ` O sahih hadisle ilgili şart koşmada son derece geniş bir yaklaşıma sahipken, kendisiyle hükmetme hususunda ise mütesâhildir . ` Nevevî ise onu şöyle değerlendirmedir : Hadis hâfızlar, Hâkim’in sahih Kabul etme hususunda mütesâhil olduğunda ittifak etmiştir . Âlimler, Hâkim’in Müstedrek’inde Sahih bulduğu hadislerin hükmü konusunda üç görüşe ayrıldılar : Bir kısmı Müstedrektedki hadislerin hepsini reddetti, bir kısmı mutlak olarak kabul etti, İbnu’s-Salâh gibi bir kısmı ise orta yolu benimsediler . İbnu’s-Salâh onunla ilgili şu değerlendirmeyi yapmaktadır : Onun hadisçiliği konusunda orta yolu benimsemek daha evlâdır . Zira onun sahih dediğine diğer imamlarda hiçbir değerlendirme bulamıyoruz . Bu yüzden sahih olarak kabul edilmese de hasen olarak kabul edilir . Zayıf olduğuna dair illet ortaya çıkmadıkça kendisiyle delil getirilir ve amel edilir . ` Bu durum râvilerin cerh ve tadili hususundaki ihtilaflarından kaynaklanmaktadır `. Hasen ve sahih hadisler veya hasan ve zayıf hadisler ya da zayıf ve daha zayıflar hadisler arasındaki tereddütlü ihtilaflar makbul kabul edilebilir . Ancak sahih hadisle mevzu hadis arasındaki ihtilaflar sahih ve zayıf dışında başka sonuçlara işaret etmektedir . Hakim hadis tenkidinde müsamahakarlığı ile bilindiği için Zehebi Hakimin kitabını incelemiş görüşlerinin bazısını onaylamış bazısını da kabul etmemiştir . Yani o hadislerden bir kısmını Hakim sahih bulduğu halde Zehebi mevzu olduğuna karar vermiştir . Tabii ki, aralarındaki bu keskin ihtilafın önemli sonuçları vardır . Biz bu hadisleri inceleyerek Hakim’in ne kadar toleranslı olduğunu ve aynı şekilde Zehebi’nin hadis ilminde derinleşmeden önceki zamanlarda Kitabu’l-Müstedrek hakkındaki sözlerinin ne kadar sıhhatli olduğunu öğreniyoruz . 
Keywords : el Hâkim, ez Zehebî, Mevzu, Sahih, Senet