OSMANLI DEVLETİ’NİN İNKIRAZI KARŞISINDA MEKKE ULEMASI: SULTAN II. ABDÜLHAMİD’E GELEN VARAKA ÖRNEĞİ (16 EYLÜL 1879)

Authors : Hidayet KARA

Pages : 338-367

Doi:10.26791/sarkiat.508413

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin gerilemesi konusu tartışmalı bir mevzudur. Ancak kabul edilmesi gereken şey Osmanlıların, özellikle sanayi devrimi sonrasında Avrupa karşısındaki üstünlüğünü yitirmiş olduğudur. Osmanlı Devleti’nin II. Viyana kuşatmasından sonra hasımları karşısında üst üste yenilgiler alması ve bu yenilgilerin bir sonucu olarak büyük toprak parçalarını kaybetmesi devletin eski ihtişamını yitirdiğinin ilk büyük işaretidir. Osmanlı Devlet adamları kötü gidişat karşısında çareler aramıştır. Devletin kurtuluşunu daima kanun-ı kadime dönmede gören ilk fikirler, ıslahat raporlarına da yansımıştır. Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde dünyanın değiştiğini ve kanun-ı kadime dönmenin artık çare olmayacağını gören Osmanlı Devlet adamları ve aydınlar devletin kurtuluşu için çeşitli görüşler serdetmeye başlamışlardır. Bu süreç içerisinde Osmanlı uleması da devletin kötü gidişatının sebepleriyle ilgili ve bu kötü gidişatın durdurulması için fikirler ileri sürmüşlerdir. Ulemanın bir kısmı devletin inkırazının sebebini dini yozlaşmaya bağlamıştır. Devletin kötü durumdan kurtarılmasının yegâne yolunun ise dinin yeniden ihya edilmesinde görmüşlerdir. Bu amaçla görüşlerini çeşitli yollarla dile getiren ulema kesimi, Sultan II. Abdülhamid’e gönderilen mektup örneğinde olduğu gibi düşüncelerini saraya da iletmişlerdir. Makalede öncelikle gerileme ve terakkiye dair İstanbul’daki ulema ve aydınların görüşlerine yer verilecek daha sonra da Mekke ulemasının Osmanlı Devleti’nin gerilemesine bakışı irdelenecektir. 
Keywords : Ulema, Mekke, Osmanlı Devleti, Çöküş, Fikir