SÖZÜN RİTMİ: BİNGÖL YÖRESİ SÖZLÜ KÜLTÜRÜNDE KİRDKÎ (ZAZACA) VE KİRDASKÎ (KURMANCCA) KALIPLAŞMIŞ İFADELER

Authors : Okan Alay

Pages : 312-324

Doi:10.26791/sarkiat.1447399

View : 77 | Download : 122

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanlıkla yaşıt köklü bir geçmişin birikimi olan sözlü kültür, birçok halk bilimi değerini ihtiva eder. Bu değerlerden biri de yazılı bir metin olmaksızın konuşma esasına dayalı olarak sosyal yaşamda kullanılagelen kalıplaşmış ifadelerdir. Bünyelerinde taşıdıkları ritim, ahenk, uyak ses tekrarı gibi özelliklerden dolayı manzum nitelikler de taşıyan bu söz varlıkları aynı zamanda toplumsal belleğin bir yansıması olarak önem taşırlar. Gereksinim ve işlevsellik odağında en çok kullanılan anonim ürünlerden olan kalıplamış ifadeler, adında da anlaşılacağı üzere belli bir kalıba giren ve bellekte saklanması kolay olan dilsel ürünleridir. Onlarda anadiliyle ilintili olarak toplumun inançları, tabuları ve değer yargıları varlık bulur. Bu gerçeklikle çalışmamızda Bingöl sahası odağında atasözü, deyim, dua, beddua, yemin, tekerleme ve bilmece gibi kalıplaşmış ifadelerin Kürtçenin iki diyalektiği olan Zazaca ve Kurmancca bağlamındaki kullanımları, işlevleri ve anlamsal özellikleri somut örneklerle değerlendirilmektedir. Söz konusu bu ürünlerin kadim bir geçmişin izlerini taşıyarak değişen koşullara rağmen hâlâ gündelik yaşamda, değişik bağlamlarda varlığını sürdürdüğü görülmektedir.
Keywords : Sözlü kültür, halk edebiyatı, kalıplaşmış ifadeler, Kürtçe, Zazaca, Kurmancca