TAHRAN-İSTANBUL HATTINDA DİL VE ULUS İNŞASI (1863-1920)

Authors : Hatice Kılıç

Pages : 935-957

Doi:10.26791/sarkiat.1460904

View : 53 | Download : 40

Publication Date : 2025-01-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale İran’da ulusçuluğun edebi üst-kültür evreni içerisinde ortaya çıktığı tezini savunuyor ve ilk ulusçuların bu evrende modern “İranlı/Fars” kimliğini hangi söylem yoluyla inşa ettiklerini Osmanlı ile kurdukları entelektüel ilişkiler çerçevesinde inceliyor. Yararlanılan ana kaynaklar İran ulusçularının kendi metinleri. Bu yönüyle birincil metinlerin bir söylem çözümlemesi olan makale İran’daki ulus inşasını mikro bir bakışla ele alan ilk çalışmalardan biri olarak alana katkı sunmayı amaçlıyor. Çalışmada önce 19. yüzyılda Farsçanın ve klasik Farsça şiirin modern bir kavrayışla yeniden tanımlandığı kültürel atmosfer tasvir ediliyor. Ardından, Avrupa ile karşılaşan ilk İran aydınlarının, eğitimi yaygınlaştırmak için 1863-1869 yılları arasında İstanbul merkezli yürüttükleri alfabeyi değiştirme mücadelesi inceleniyor. Oradan İran Meşrutiyet’ine geçilerek dönemin en etkili gazetesi Sur-i İsrâfil’de (1907-1909) modern İran şiirinin ve ulus söyleminin ortaya çıkışı Avrupa ve yeni Osmanlı-Türk edebiyatının etkisi bağlamında tartışılıyor. Devamında 1920’de İran ulus-devletine fikri zemin sağlamış Kâve dergisinde çıkan, Avrupa ile Osmanlı-Türk etkisini reddederek Farsçayı ve Farsça edebiyatı ulusal sınırlarına çağıran makaleler serisi inceleniyor. Son olarak Osmanlı-Türk ulusçuluğundan ayrılan yönü itibariyle İran ulusçuluğunun ana kaynağına ve özgün karakterine dair nihai görüşe yer veriliyor.
Keywords : Siyasi Tarih, İran, Osmanlı, Ulusçuluk, Söylem İnşası, Modern Edebiyat