FIKIHTAKİ İSTİHSAN YÖNTEMİNİN GÜNCEL AKİDLERE ETKİSİ

Authors : Taha Yılmaz

Pages : 1123-1140

Doi:10.26791/sarkiat.1528956

View : 129 | Download : 107

Publication Date : 2025-01-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede fıkhî hükümler çerçevesinde istihsan olgusunun işlevselliği ve güncel/yeni akidlere etkisi ele alınmaktadır. İstihsan, İslâm hukukçuları tarafından genel nas, mezhepte yerleşik kural ve daimi uygulamalar ile bunlara benzer gibi görünen yeni bir meseleyi uzlaştırmak amacıyla müctehidin, nas, icmâ‘, zarûret, gizli kıyas, örf ve maslahat gibi özel ve daha kuvvetli görünen bir delile dayanarak, o olayın benzerine verdiği hükümden vazgeçmesi ve bu mesele hakkında hukukun amacına daha uygun başka bir hüküm vermesi şeklinde tarif edilmiştir. Bu makalenin amacı ise naslara dayalı hükümlerin oluşum sürecinde olmayıp İslâm toplumunun daha sonradan karşılaştığı bir takım meselelerin dini hükmü belirlenirken akıl ve nakil arasında bir uzlaştırıcı yöntem olan istihsanın tarihi seyrini ve güncel meselelerin çözümündeki fonksiyonunu değerlendirmektir. Tarihi fıkıh tecrübesine bakıldığında, müctehidler fayda temeline dayalı ve uzlaştırıcı bir köprü kurmuşlar, dinin makâsıdını esas alarak zarar, zorluk ve meşakkati insanlardan kaldırmak maslahatını amaçlamış, istihsan olgusunu merkeze almış ve bu yolla hüküm vermişlerdir. Bu bağlamda günümüzde, Müslümanlar özellikle muâmelât konusunda yeni sayılabilecek çeşitli akidlerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu akidlerin meşrûiyet problemi de fıkhın tarihi mirası çerçevesinde İslâm hukukçuları tarafından ele alınmaktadır. Akidlerde taraflar, irade beyanı ve akdin konusu önemlidir. Akdin unsur, kuruluş ve diğer şartlarında bir eksikliğin bulunmaması, hata, hile, ikrah, zarar, garar, cehalet ve ribâ gibi kusurlardan ari olması gerekmektedir. Bu çalışmada tarihi döküman ve metin analizi metoduyla konu ele alınarak istihsan olgusununun işlevselliği ve yeni akidlere olan etkisi irdelenmiştir. Böylece bu delilin işlevselliği ve akitlere olan etkisinin tespiti ile yeni fikhî meselelerin çözümünde istihsanın ne denli aktif olarak kullanılabilindiğini ortaya koymaktır.
Keywords : İslâm Hukuku, Hüküm, Delil, Akid, İstihsan, Güncel