Dağıstanlı Nakşbendî Şeyhi Abdurrahman es-Sugûrî: Hayatı, Tasavvufî Şahsiyeti ve Eserleri Bağlamında Dinî-Tasavvufî Düşünceleri

Authors : İbrahim EROL

Pages : 169-202

Doi:10.46231/sufiyye.1258365

View : 52 | Download : 51

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Makale Dağıstanlı Nakşbendî Şeyhi Abdurrahman es-Sugûrî’nin hayatını, tasavvufî şahsiyetini ve dinî-tasavvufî görüşlerini konu edinmiştir. Nakşbendîliğin Hâlidiyye kolu Dağıstan’da Molla Muhammed Yerakî ve Cemâleddin Gazikumukî ile yayılma fırsatı bulmuştur. 1859’dan sonra Şeyh Şâmil’in teslim olmasıyla birlikte Ruslar bölgeye tamamen hâkim olmuş, pek çok sûfî Osmanlı Devleti’ne hicret etmiştir. Rus baskısının Müslümanlar üzerinde yoğun olarak hissedildiği bu dönemde Abdurrahman es-Sugûrî bölgeden ayrılmayarak Nakşbendî-Hâlidî şeyhi olarak irşat faaliyetlerini sürdürmeye çalışmıştır. Tasavvufa dair yazdığı eserleri, dinî-tasavvufî konulardaki fetva ve uygulamalarıyla dikkat çeken Sugûrî Ruslara karşı tekrar ilan edilen cihat hareketindeki rolü sebebiyle de bölgenin sembol isimlerinden biri haline gelmiştir. Hem sağlığında hem de vefatından sonra pek çok sûfî kendi silsilesini ona nispet etmiş, tarihten günümüze Kafkaslarda ve diğer civar bölgelerde varlığını sürdüren Nakşbendî silsilelerinde Sugûrî adı yer almıştır. Araştırmalar genelde biyografisine ve tasavvufî şahsiyetine yoğunlaşmış olup, onun halifeliği etrafındaki tartışmalar ve dinî-tasavvufî görüşleri ihmal edilmiştir. Makalede Sugûrî’nin kısa biyografisi, tarikata intisabı ve silsilesi ele alınmaya çalışılmıştır. Dönemin tabakâtını ele alan birincil kaynaklara müracaat edilerek kaynak kritiği metoduyla Sugûrî’nin icazetli bir şeyh olup olmadığı konusundaki tartışmalara yer verilmiştir. Son olarak Meşrabü’n-Nakşbendiyye ve el-Kavl fî vucûbi’l-hicreti ‘ale’l-Müslim adlı eserleri içerik analiz yöntemiyle ele alınmış, müellifin dinî-tasavvufî düşüncelerine yönelik bazı tespitler yapılmıştır.
Keywords : Tasavvuf, Nakşbendîlik, Hâlidîlik, Dağıstan, Abdurrahman es Sgûrî