Osmanlı Medrese Müfredatında Felsefe Kaldırıldı mı?

Authors : Ali BAKKAL

Pages : 221-252

Doi:10.30622/tarr.870895

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2021-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :On yedinci yüzyılın çok yönlü Osmanlı bilgini Taşköprîzâde Kâtip Çelebi Keşfü’z-zunûn ve Mîzânü’l-hak isimli eserlerinde Fatih Sultan Mehmed’in yaptırdığı Semâniye medreselerinde aslında birer kelâm kitabı olan Haşiye-i Tecrîd ve Şerh-i Mevâkıf adlı eserlerin okutulmasını istediğini, Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar medreselerde müderrislik yapacak olan kişilerin aklî ve naklî ilimlerdeki bilgisi derecesine göre seçildiğini, Kanuni’den sonra ilimlerde duraklama dönemine girildiğini, sonradan gelenlerin “bu dersler felsefiyattır” diyerek Haşiye-i Tecrîd ve Şerh-i Mevâkıf derslerinin kaldırıldığını, bunların yerine fıkıhtan Hidâye ve Ekmel derslerinin okutulmaya devam ettiğini, bu sırada Şeyhülislâm’lardan birinin hikmetin okutulmasını yasakladığını, bundan sonra pek azı dışında felsefî ilimlerin söndüğünü iddia etmiştir. Bu çalışmada Çelebi’nin bu iddialarının çoğunun doğru olmadığı, söz konusu kelam eserlerinin medreselerin kapatılmasına kadar okutulmaya devam ettiği, felsefenin medrese müfredatından çıkarıldığına dair bir fetvanın bulunmadığı, herhangi bir Şeyhülislam’ın da bu hususta bir fetvasına rastlanmadığı, bununla birlikte on altıncı yüzyıldan itibaren sadece felsefede değil, bütün bilim dallarında bir duraklamanın, hatta bir gerilemenin meydana geldiği ortaya konulmuştur.
Keywords : Tarih, Osmanlı, Medrese, Din ilimleri, Din bilim ilişkisi, Osmanlı ders müfretadı