Afrika Tasavvuf Araştırmaları

Authors : Ömer DİLMEN

Pages : 812-826

Doi:10.30622/tarr.930745

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-25

Article Type : Other Papers

Abstract :Bu çalışmada Prof. Dr. Kadir Özköse’nin çeviri ve makalelerinden oluşan Afrika Tasavvuf Araştırmaları adlı eseri değerlendirilecektir. Afrika pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış bir kıtadır. Müslümanların Afrika ile ilk teması Hz. Peygamber’in risâletinden kısa bir süre sonra gerçekleşen Habeşistan hicretleri ile gerçekleşmiştir. Müslümanlar Hz. Ömer insert ignore into journalissuearticles values(ö. 23/644); devrinde Mısır’ın fethedilmesi ile kıtaya giriş yapmışlardır. Devam eden fetih hareketleri ile Müslümanlar tarafından hilafet merkezine bağlı veya bağımsız pek çok devlet kurulmuştur. Kıtada İslâm varlığının korunmasında ve yayılmasında; murâbıtlık geleneği, ilim erbabı ile tasavvuf erbabının birlikte hareket etmesi, medrese-tekke birlikteliği, gezginci dervişlerin Afrika içlerine düzenledikleri yolculuklar ve tüccarların faaliyetleri önemli rol oynamıştır. İslâm’ın ilk asırlarından itibaren Afrika’da varlık gösteren sûfîler, tarîkatların teşekkülünden sonra 15. asırda Kuzey Afrika merkezli olmak üzere popüler hale gelmişlerdir. Bu coğrafyada başta Kādiriyye, Şâzeliyye, Bedeviyye, Ticâniyye, Derkāviyye ve Senûsiyye olmak üzere pek çok tarîkat etkin rol oynamıştır. Batı’nın 15. asırda ekonomik gerekçelerle Afrika ile başlayan ilişkisi, sonraki asırlarda sömürgeci bir anlayışa bürünmüştür. Sömürgeci Batı karşısında sûfîler halkın direnişinde ve örgütlenmesinde ana aktör olmuşlardır. Afrika’nın Osmanlı Devleti ile teması 16. asrın ilk çeyreğinde Mısır’ın fethi ile başlamış ve sonrasında gelişen ilişkiler, karşılıklı dayanışma şeklinde gerçekleşmiştir. Afrika’daki sûfîler, kendilerine özgü bir tasavvuf anlayışı oluşturmaları, bulundukları şartlarda yapılması gereken en hayırlı faaliyet ne ise ona odaklanmaları ve aksiyoner bir kimliğe sahip olmaları yönleriyle dikkatle incelenmeyi hak etmektedirler. Özköse’nin Afrika Tasavvuf Araştırmaları isimli kitabı İslâm’ın başlangıcından yakın zamana değin bu coğrafyadaki tasavvufî hareketleri göz önüne sermesi ve bu içerikle basılan ilk kitap olması yönleri ile literatürde önemli bir boşluğu doldurabilecek bir niteliğe sahiptir.
Keywords : Kadir Özköse, Afrika, Tasavvuf, Fülânî, Senûsiyye