İmâmiyye Fıkhının Sistemleştiricisi: Muhakkık Hillî ve Usûl Görüşleri

Authors : Mustafa TÜRKAN

Pages : 781-800

Doi:10.30622/tarr.1117633

View : 12 | Download : 10

Publication Date : 2022-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Şîa-Hille Medresesinin önemli alimlerinden Muhakkık Hillî’nin fıkıh usûlüyle ilgili görüşleri özet halinde verilmiştir. Muhakkık Hillî, yaşadığı dönemde Şîa-Hille Medresesinin lideri konumuna yükselmiş ve bıraktığı eserlerle şiî-usûlî düşünceyi sistematik bir yapıya kavuşturmuştur. el-Meʿâric fî uṣûli’l-fıḳh isimli usûl eserinde hemen hemen fıkıh usûlünün tüm konularına değinen Muhakkık Hillî, el-Muʿteber fî şerḥi’l-Muḫtaṣar isimli fürû-ı fıkıh eserinin başında da şer‘î delillerden bahsetmiştir. O, usûlî görüşlerini açıklarken haber-i vâhidin kabulü için râvilerin imâmî olması gerektiği ve icmâ‘ın delil olabilmesi için icmâ‘ ehli arasında imamın da bulunması gerektiği gibi düşünceleriyle mezhebî aidiyetini ön planda tutmuştur. Muhakkık Hillî’ye göre on ikinci imamın gaybeti nedeniyle imamlarla irtibat kesildiği için ulemanın toplumsal ihtiyaçları karşılaması için ictihadda bulunması gerekir. Bu nedenle amelî hükümlerinin tespit edilmesi gerekli olduğundan fıkıh usûlü önemlidir. Ona göre göre şer‘î hükümlerin dayanağı kitap, sünnet, icmâ‘, akıl ve istishap olmak üzere beş adettir. Muhakkık Hillî, fıkıh usûlü eserinde kitabın tarifine yer vermez fakat kitapta geçen, zâhir, nass, müevvel, mücmel, âmm, hass, emir ve nehiy gibi kavramları tanıtarak Kur’an-ı Kerim’den örnekler verir. Yapısı bakımından sünnet; söz, fiil ve takrir olmak üzere üçe ayrılırken rivayet açısından mütevatir ve haber-i vâhid kısımlarına ayrılır. Muhakkık, mütevâtir haberin zarûreten ilim ifade edeceği görüşündedir. İmâmiyye mensupları, bir haber-i vâhidi kabul etmişse veya haberin doğruluğunu akıl, kitabın nassı, kat‘i sünnet ve icma‘ karineleri destekliyorsa o haberle amel edilir. İcmâʿ din işlerinde sözüne itibar edilen kişilerin ittifak etmesidir. İcmâ‘ın şer‘î söz ve fiillerde gerçekleşmesi mümkündür. Teklif zamanında mutlaka masum ve şeriatı koruyan imamın bulunması gerekli olup şerʿî meselelerde onun sözüne başvurmak vaciptir. Dolayısıyla herhangi bir meselede icmâʿdan söz edilebilmesi için icmâʿa katılanların arasında mutlaka masum imamın bulunması gerekir. Muhakkık Hillî, akıl ve istishap delillerini de çeşitli kısımlara ayırarak inceler. Bu yönleriyle el-Meʿâric fî uṣûli’l-fıḳh isimli usûl eseri derli toplu fıkıh usûlü hüviyeti arz etmesi yönüyle İmâmiyye mezhebi için önemlidir.
Keywords : İslam Hukuku, Fıkıh Usûlü, İmâmiyye, Muhakkık Hillî, Hille