Harîrî`nin Makâmât`ında Müzikal Görseller

Authors : İbrahim ODABAŞI

Pages : 762-780

Doi:10.30622/tarr.1176915

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, Harîrî’nin Makâmât’ındaki müzikal görsellerin analizi yapılmıştır. Makaleye konu olan yazma eser, Fransa Millî Kütüphanesi insert ignore into journalissuearticles values(Paris Bibliothèque Nationale);’inde bulunan Arabe 5847 envanter numaralı nüshâdır. Vâsıtî, Makâmât’ı istinsâh ettiğinde, hat ve tasvirlerle eseri benzersiz bir hale getirmiştir. O sebeple Vâsıtî Makâmât’ı tabiri de kullanılmaktadır. Bu yazma eser, boş sayfalar haricince insert ignore into journalissuearticles values(8 ön ve 8 arka kapak sayfası); 167 varaktan oluşmaktadır. Kitabın dili Arapça’dır ve elli kısa öyküden oluşur. Bir edebî tür olan makâme tarzında; mensur, seci insert ignore into journalissuearticles values(nesir içinde kafiye); ve manzum olarak kaleme alınan eserin içeresinde, Vâsıtî’nin çizdiği toplam 99 görsel/minyatür bulunmaktadır. Çizimlerin; tarz, renk kullanımı, mekân algısı ve olay örgüsü dikkate alındığında, tek bir nakkâşın elinden çıktığı anlaşılmaktadır. Bu 99 görselin içerisinde, görünürde enstrümanların olduğu ve müzikal bir faaliyet içeren 4 görsel belirlenmiştir. Görsellerin varak numaraları Fransa Millî Kütüphanesi veri tabanında olduğu şekliyle verilmiştir. Belirlenen bu görsellere, makâme sırası ve hikâyenin geçtiği konumlar dikkate alınarak başlıklar verilmiştir. Görsellerde, genellikle bir sahne üzerinde duran kalabalık resmedildiği için makâme yerine meclis kelimesini kullanmak uygun görülmüştür. Müzikal görseller sırasıyla şöyledir: Berkâid insert ignore into journalissuearticles values(7. Meclis);, Şam insert ignore into journalissuearticles values(12. Meclis);, Kat’iyye insert ignore into journalissuearticles values(24. Meclis); ve Remle insert ignore into journalissuearticles values(31. Meclis);. Her görsel, orijinal nüshadan gözlemlenerek ve Makâmât’ı retorik ve dil bilimsel olarak inceleyen Makamat or Rhetorical Anecdotes of al-Hariri of Basri insert ignore into journalissuearticles values(1850);, The Assemblies of Harîrî insert ignore into journalissuearticles values(1867); ve Assemblies of al Harîri insert ignore into journalissuearticles values(1897); üç ayrı eserden faydalanarak analiz edilmiştir. Vâsıtî’nin çizdiği müzikal görsellerle, Makâmât’taki metinler karşılaştırılmıştır. Bu şekilde görsellerdeki çalgı aletlerinin yanı sıra çalgı aletlerinin hangi mekânlarda ve hangi amaçla kullanıldıklarına yönelik bir fikir edinmek amaçlanmıştır. Makâmât’ın metin kısmında geçen çalgı aletlerinin isimleriyle, görsellerdeki çalgı aletleri arasında benzerlikler olup olmadığı; bu çalgı aletlerinin morfolojik özellikleri göz önüne alınarak, eski ve çağdaş organoloji çalışmalarıyla mukayese edilmiştir.
Keywords : İslâm Tarihi ve Sanatları, Şark Müziği, Türk Müziği Çalgı Aletleri, Organoloji, Makâmât