el-Bâʿisü’l-hasîs Özelinde İbnü’s-Salah’a Yapılan İtirazlar – I

Authors : Hasan Küçükosman

Pages : 1544-1562

Doi:10.30622/tarr.1390354

View : 107 | Download : 85

Publication Date : 2023-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma hadis usulü alanında temel eserlerin başında sayılan İbnü’s-Salah’ın Mukaddime’si üzerine yapılan ihtisar çalışması olan İhtisâru Ulûmi’l-hadîs’i ve bu eser üzerine Ahmed Muhammed Şâkir’in el-Bâʿisü’l-hasîs ilâ maʿrifeti ʿulûmi’l-hadîs adıyla yazmış olduğu şerhindeki itirazları ele almaktadır. İbnü’s-Salah’ın Eşrefiyye medresesinde öğrencilerin istifadesine uygun olarak hazırladığı eseri hadis usulünün atmış beş bölümü içermektedir. Sistematik yapısı ve kendisinden önce yapılan çalışmaları ele almasıyla ilim sahasında revaç gören çalışma daha sonra pek çok şerh ve ihtisar amacıyla düzenlenmiştir. İlk olarak Nevevî’nin ihtisar ettiği çalışma Süyûtî tarafından şerh edilmiştir. Ayrıca İbnü’s-Salah’ın eseri bir kısım ulema tarafından nazım haline getirilerek ezberlenmesi amaçlanmıştır. Eserin ulema tarafından kabul görmesinin bir sebebi de İbnü’s-Salah’ın yaptığı yorum ve tercihleridir. Çalkantılı bir dönemde yaşayan İbnü’s-Salah, hadis ilminde içtihad kapısının kapandığını söylediğinin iddia edilmesi gibi kendisinden sonra pek çok tartışmaya sebebiyet vermiştir. İbnü’s-Salah’ın görüşü genel olarak kabul edilerek aktarılmışsa da kimi zaman kendisine bir takım itirazlar yöneltilmiştir. Eser üzerine yapılan çalışmaların tamamında bu mevzuyu irdelemek mümkün olmadığı için tikel bağlamda araştırma yapmak yerinde olacaktır. Bu amaçla ele aldığımız İbn Kesîr’in, İbnü’s-Salah’ın Mukaddime’si üzerine yapıcı katkıları içerisinde bir takım itirazları bulunmaktadır. Bu itirazlar genellikle uygun bir üslupla söylenmiş ve mesele hakkında İbnü’s-Salah’a itiraz edilmiştir. Ancak eserin amacı ihtisar olduğundan dolayı itirazların da genellikle detayı verilmemiştir. Bu noktada devreye giren ve ihtisara şerh düşen Ahmed Muhammed Şâkir konu hakkında geniş açıklamalar yapmıştır. Genel olarak Süyûtî ve Irâkî gibi kimselerin eserlerine ve görüşlerine atıf yapılmış olsa da daha sonra müellif kendi görüşünü belirtmiştir. İtirazların bazen cılız kalması ya da müelliflerin görüşünü açık bir şekilde belirtmemesi en azından belli meselelere dikkat çektiklerini göstermektedir. Mevcut detayların da tespit edilmesi en azından hadis usulünde belli tartışmaların olduğuna işaret etmektedir. Bu bağlamda ihtisarların yalnızca metni kısaltmaktan ibaret olmadığı aksine hem metni güzelleştirmek hem de muhteva bakımından usulü güncellemek ve yeri geldiğinde savunmak ya da eleştiri bakımından katkı sunmak olduğu görülmektedir.
Keywords : Hadis, İbn Kesîr, İhtisar, Ahmed Muhammed Şakir, İtiraz