Birgi Karaoğlu Camii Kalemişi Tezyînâtı

Authors : Hatice Sümeyye Kurt

Pages : 267-301

Doi:10.53352/tevilat.1484144

View : 113 | Download : 77

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :XVII. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nde siyasi ve ekonomik yönlerden zayıflamalarla birlikte nakkaşların batı kültürüne yönlendirildiği, Türk süsleme sanatında değişikliklerin meydana geldiği, barok ve rokoko üslûplarının klasik desenlere egemen olduğu görülmektedir. Bu dönemde cami mimarimizin süsleme unsurlarından biri olup sıva, taş, ahşap, deri ve kumaş üzerine doğal boyalar ve ince kıllı fırçalar aracılığıyla uygulanan kalemişi sanatında da değişiklikler meydana gelmiştir. Klasik motifler yerini akant yaprağı, istiridye kabuğu, deniztarağı, kenger yaprağı ile perde motiflerine; “C” ve “S” kıvrımlarının yanında çiçek dolu vazolara, meyve çanaklarına ve sepetlere bırakmıştır. İzmir’in Birgi ilçesinin Sarı Bey Mahallesi’nde bulunan ve çalışmamıza konu olan Karaoğlu Camii tezyînâtında hem dış hem iç mekanda geç dönem kalemişi sanatının güzel örneklerini görmekteyiz. Dıştan içe doğru son cemaat mahallinde kapı alınlığı, pencere alınlıkları ve duvar yüzeyinde; harimde mahfil katı ve kemer köşelikleri ile kubbe göbeği ve kubbeye geçiş elemanındaki kemer köşeliklerinde; mihrap, minber ve pencere alınlıklarında bulunan kalemişi süslemeleri dikkat çekmektedir. Tezyînâtta genel olarak kırmızı, mavi, yeşil, kahverengi ve sarı renkler kullanılmıştır. Süslemeler incelendiğinde çarkıfelek, meşe ve kızılçam ağaç türleri ile vazo içerisine yerleştirilmiş karanfil, gül, lale, nar ve haşhaş motiflerinin yanında eşkenar dörtgen, üçgen gibi geometrik unsurlar tespit edilebilmiştir.
Keywords : Türk İslam Sanatları Tarihi, Kalemişi, Birgi Karaoğlu Camii, Geç Osmanlı, İzmir