Paleobiyolojik Jeosit Kavramı: Doğu Karadeniz’in K/Pg Jeositlerinde Referans Bir Çalışma, KD Türkiye / Paleobiological Geosite Concept: A Reference Study of K/Pg Geosites in the Eastern Black Sea, NE Türkiye

Authors : Fatih Köroğlu

Pages : 33-84

Doi:10.25288/tjb.1570386

View : 131 | Download : 125

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğu Karadeniz (KD Türkiye); jeolojisi, tarihi ve doğal değerleri bakımından önemli bir bölgedir. Bölgenin jeolojik geçmişi; Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik dönemleri içermektedir. Paleobiyolojik olarak Dünya’nın oluşumundan günümüze değin beş büyük yok oluş yaşandığı bilinmektedir. Günümüzden 66 milyon yıl önce gerçekleşen Kretase-Paleojen geçişi/yok oluşu üzerine yapılan çalışmalarda (başlıca; platin grubu element anomalileri, Mg/Ca oranları, Sr izotopları, duraylı C-O izotop değerleri ve biyostratigrafi) K/Pg sınır/geçiş işaretleri ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Özellikle, Mesozoyik-Sonozoyik stratigrafisi Doğu Karadeniz’de yer almakta olup magmatik ve volkanik kayaçlara göre daha az olan tortul kayaçlar da mostra vermektedir. K/Pg yaşlı neritik ve pelajik ardalanmalar doğu-batı ekseninde Karadeniz boyunca yayılım göstermektedir. Bu çökellerdeki K/Pg geçişi; Ordu’da neritik-neritik, Trabzon’da pelajik-pelajik ve neritik-neritik, Artvin’de ise pelajik-pelajik ve neritik-neritik olarak belirtilmektedir. Bu geçişler, foraminifer biyostratigrafisine dayalı olarak Geç Kretase’de bentik Orbitoides-Lepidorbitoides ve planktik G. gansseri-A. mayaroensis ile Paleojen’de bentik SBZ (Shallow Benthic Zones) 1-3 ve planktik P0-P5 biyozonlarına göre belirlenmiştir. Özellikle, Ordu bölgesinin neritik çökellerindeki K/Pg geçişinde/sınırında; Orduina erki n. gen. n. sp. (Sirel, 1969), Laffitteina erki (Sirel, 1994), Orduella sphaerica n. gen. n. sp. (Sirel, 1999), Selimina spinalis n. gen. n. sp. (İnan, 1996), Sirelina orduensis n. gen. n. sp. (Meriç ve İnan, 1998) ve Cocoarota orali n. sp. (İnan, 2003) olmak üzere yeni cins ve türler tanımlanmıştır. Bu yayılımda; Ordu, Trabzon ve Artvin yörelerinde yüzeyleyen K/Pg geçişinin saptandığı tip kesit noktaları ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bu tortul birimler bölgenin biyostratigrafisinin oluşturulmasına ışık tutmaktadır. Bu çalışmada sunulan biyostratigrafik veriler ışığında; Kretase ve Paleojen dönemleri arasındaki geçiş kayıtlarını içeren, bu üç bölgedeki istiflerin hem Türkiye hem de Dünya için önemli paleobiyolojik jeositler olduğu belirlenmiştir.
Keywords : Doğu Karadeniz, K/Pg geçişi, Paleobiyoloji, Paleobiyolojik jeosit