Ahmed Şirânî’nin İman, İsbât-ı Vâcib ve İlâhî Sıfatlar Hakkındaki Görüşleri

Authors : İbrahim Bayram

Pages : 139-171

Doi:10.59536/buiifd.1461875

View : 93 | Download : 47

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Son dönem Osmanlı ilim adamlarından, meşrutiyet matbuatının önemli kalemlerinden biri olan Ahmed Şîrânî (1879-1942), ilmî, siyasî ve dinî görüşlerini döneminin muhtelif dergilerinde ortaya koymuş bir şahsiyettir. Onun dinî sahada fikir beyan ettiği meseleler arasında, iman, isbât-ı vâcib ve ilâhî sıfatlar konuları da yer almaktadır. İmanla ilgili değindiği konular arasında insanların iman bakımından konumları, iman ile ilişkisi açısından amelin yeri, tehdit altında imandan dönme, icmalî ve tafsilî iman, tahkikî ve taklidî iman, imanla sorumlu olma dönemi ve imanı baskıyla yaymanın câiz olup olmadığı gibi meseleler bulunmaktadır. İsbât-ı vâcib konusunda ise Allah’ın varlığının, O’na duyulan ihtiyaç üzerinden temellendirilmesi, kâinatın bu meyanda barındırdığı kanıtlar, bilim ve fennin bu yönde kaydettiği aşamalar, tabiatın O’nun yerine geçirilmesinin imkânsızlığı, fıtrat ve kabûl-i âmme delili gibi meselelere temas etmiştir. İlâhî sıfatlar bahsinde ise Allah’ın tenzîhî/selbî ve sübûtî sıfatlarını oldukça kısa, ıstılahî tabirler kullanmak yerine gündelik dili benimseyen bir üslûp içerisinde açıklamaya çalışmıştır. Şîrânî, iman ve isbât-ı vâcib konularına daha çok muhtelif makalelerinde konuyla ilgili yaptığı göndermeler aracılığıyla dağınık surette değinmektedir. İlâhî sıfatlar meselesine ise ağırlıklı olarak “İlmihal Dersleri” başlıklı bir yazı dizisinin içerisinde müstakil şekilde temas etmiştir. İlgili meselelerin izahında muhataplarının konumuna göre bir dil geliştirmiştir. Bu bağlamda genel anlamda yeterli ilmî düzeyi bulunmayan okurlarına sade ve kolay, görece entelektüel seviyesi yüksek olanlara ise çoğu kez orta düzey, bazen de tamamen teknik bir dil ve üslûp ile hitap etmiştir. “İlmihal Dersleri” yazı dizisinde muhataplarını genel anlamda halk ve çocuklar olarak belirlediği için basit bir dil tercih etmiştir. Diğer yazılarında ise daha ilmî bir üslûp takip etmiştir. Bu makalede, Ahmed Şîrânî’nin adı geçen konular çerçevesinde ortaya koyduğu fikirleri ele alınacaktır.
Keywords : Kelâm, Ahmed Şirânî, İman, İsbât ı vâcib, İlâhî sıfatlar