DEDE KORKUT ANLATILARINDA HÜZÜN VE UMUT GÖSTERGELERİ

Authors : Züleyha Hande Akata

Pages : 15-37

Doi:10.54566/turas.1563680

View : 32 | Download : 16

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut anlatıları, Türk kültürünün en önemli ve derin anlam katmanlarına sahip eserlerinden biridir. Bu anlatılar, sadece edebî değeriyle değil; aynı zamanda içerdiği toplumsal ve kültürel kodlarla Türk toplum ve kültür tarihi açısından önem taşımaktadır. Bu anlatıların içerdiği değerler sistemi, Türk toplumunun geçmişten günümüze hangi değerler üzerine kurgulandığına ve toplumsal algının köken bileşenlerine ışık tutacak niteliktedir. Türk toplumu için önem taşıyan ahlaki değerler, aile, güven, kahramanlık ve toplumsal sorumluluklar gibi toplumun ortak bilinçaltını oluşturan olguların temelini Dede Korkut anlatılarında bulmak olasıdır. Bu doğrultuda anlatıları pek çok izleğe göre okumak ve çözümlemek olanaklıdır. Dede Korkut anlatılarının sözlü gelenek içindeki işlevi ve Türk toplumunda özne türlerinin oluşmasında üstlendiği işlev, anlatılarda yer alan hüzün ve umut ile ilgili söylemlerin oluşturduğu toplumsal algı üzerinden değerlendirilebilir niteliktedir. Hüzün ve umut, özneyi harekete geçiren temel güdüleyici duygular olduğu için bu değerler üzerinden yapılan bir çözümleme, toplumdaki özne türünün ve toplumsal tutumunun da bir yansımasını sunabilir. Bu çalışmada dil kullanımlarının ve özellikle sözlü gelenekteki anlatıların söylem gücünü ortaya koymak için Dede Korkut anlatıları örneklem olarak seçilmiş ve hüzün-umut izlekleri çerçevesinde dil merkezli bir göstergebilim çözümlemesi yapılmıştır. Çalışmada anlatılardaki hüzün ve umut göstergeleri; yazınsal göstergebilime özgü sözceleme durumu, söylemsel yapı, anlatısal izlence, özne ve kiplikleri ile göstergebilimsel dörtgen gibi yöntemlerle çözümlenmiştir. Bu çözümleme, Türk toplumunun hüzün ve umuda dair algısının zaman içindeki değişiminin algılanmasına katkı sunarken aynı zamanda bu algının toplumsal yaşam içinde nasıl bir özne türü kurguladığını da göstermektedir. Özellikle hüzün ve umut gibi temel duygulanımların toplumsal yapıdaki bireyler üzerindeki etkileri, toplumsal duygu durumunu yansıtan önemli birer gösterge olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel amacı, elde edilen veriler ışığında, Türk toplumunun temel itkisi ile ilgili çıkarımlarda bulunmak ve anlatıların toplumsal yapıdaki özneyi kurgulamada üstlendiği işlevi anlatının söylemi üzerinden yapılan tespitlerle çözümlenmektir. Bu çalışma ile göstergebilimsel bir çözümleme ile anlatıların toplumu şekillendirmedeki etkisine dair bir çözümleme örneği de sunulmuştur.
Keywords : Dede Korkut Anlatıları, Göstergebilim, Gösterge, Hüzün, Umut