Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu'nun Coğrafyası

Authors : Dursun Can Eyüboğlu

Pages : 88-124

Doi:10.62605/ufb.1561720

View : 44 | Download : 18

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut Destanları’nın destan, hikaye, efsane, masal, mit gibi birçok türde birçok varyantı vardır. Dede Korkut sahası, Korkutbilimi, Korkutşinaslık, Korkuttanuv; içerisinde nüshalar, varyantlar, yazmalar, derlemeler, kitaplar, makaleler, tezler, bildiriler, yazılar olan; tarih, arkeoloji, coğrafya, dilbilimi, edebiyat, halkbilimi, etnografya, antropoloji, paleografya, psikoloji, sosyoloji gibi birçok bilim dallarıyla ilişkili oldukça geniş bir alandır. Tarihi süreçte Türklerin ve atalarının tecrübe ettikleri medeniyet daireleri sözlü kültür ürünlerine ve Dede Korkut’a yansımıştır. Dede Korkut’ta birçok zaman ve coğrafyayla ilişkili olarak mekan vardır. Dede Korkut Destanları, bir taraftan Orta Asya’dan, bir taraftan da Anadolu-Azerbaycan bölgesinden izler taşımakta, geniş Türk coğrafyasını içerisinde barındırmaktadır. Eski Türklerin yaşadığı coğrafya yaşamlarını etkilemiş, bu durum Dede Korkut’a yansımıştır. Dede Korkut’ta Oğuzlar bozkır kültürü insanıdır, göçebe bir yaşam sürmektedir. Oğuzların birçok davranışlarının altyapısında coğrafya etkili olmuştur. Dede Korkut Kitabı’ndaki beşinci boy Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu’dur. Boyun konusu, bir kişinin ölümle olan mücadelesidir. Bu boy Dede Korkut’ta az kişinin adının geçtiği boylardan biridir. Boyun başkahramanı Deli Dumrul’dur. Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu’nda tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki coğrafi tabaka bulunmaktadır: Alt Coğrafya ve Üst Coğrafya. Boyun Makav adlı bir Türkmenistan varyantının olması, boyda geçen yer adları, bu boyun Oğuzların Hazar’ın batısına, Anadolu-Azerbaycan’a göçlerinden önceye, Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Boyun motifleri, varyantları, ilgili anlatılar eski eserlerde, sözlü kültür ürünlerinde, geniş bir coğrafyada görülmektedir. Bu boy Dede Korkut’ta az yer adının geçtiği boylardan biridir. Boyun coğrafyası belirsizdir. Çünkü destan/efsane çok eskiye uzanan kökleri olan bir anlatıdır. Bir dönem Karadağlar çevresinde yaşamış Oğuzların ünlü dağlarının adını ortak hafızalarında koruduğu görülmektedir. Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu’nda Karadağ, Oğuz Eli/Oğuz, Rum/Rum Eli, Şam yer adları geçmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu’nun coğrafyası incelenmiştir.
Keywords : Dede Korkut, Deli Dumrul, Duha Koca, Destan, Coğrafya