Hicri Beşinci Yüzyılda Zevi’l-erhâmın Mîrasçılığı Meselesi ve Mısır’da el-Mezhebu’d-dâric Uygulaması

Authors : İrfan İNCE

Pages : 31-62

View : 10 | Download : 9

Publication Date : 2016-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Zevi’l-erhâmın mîras hukukundaki statüsü sünnî fıkıh mezhepleri arasında tartışmalı bir konudur; Hanefîler ve Hanbelîler zevi’l-erhâmın mîrasçı statüsüne sahip olduğunu kabul ederken Mâlikîler ve Şâfi’îler bunun aksini savunur. Hicri üçüncü yüzyılın ikinci yarısında Abbâsî halifesi tarafından zevi’l-erhâma mîrasçılık statüsü tanımayan, dolayısıyla devletin mîrasla ilgili işlemlere doğrudan müdahalesine imkân tanıyan bir düzenleme yapılmıştır. Toplumun değişik kesimlerinde hoşnutsuzluğa sebep olan bu düzenleme, daha sonra değiştirilmiş ve zevi’lerhâmın mîrasçılığını kabul eden yeni bir emirname yayınlanmış, böylece tartış- malı bir konuda idarenin kontrolü sınırlandırılmıştır. Bu düzenlemelere paralel bir şekilde Mâlikî ve Şâfi’î öğretileri zevi’l-erhâm konusunda önemli bir değişim sürecine girmiş, iki aşamalı bu süreç sonucunda Hanefi ve Hanbelî mezheplerinin savundukları konumlar geniş bir kabul görmüştür. Aynı dönem içerisinde Fâtımî hâkimiyetindeki Mısır’da ihdâs edilen el-mezhebu’d-dâric uygulaması sünnî halka, mîras hukuku konusunda sünnî öğretiden önemli bir şekilde farklılaşan Fâtımî devletinin resmi mezhebi hükümleri yerine kendi mezheplerine göre muhâkeme olunma imkânı tanımıştır. Ancak Mâlikî ve Şâfi’î mezheplerinde zevi’l-erhâmın mîras hukukundaki statüsüyle ilgili yeni yaklaşımın el-mezhebu’d-dâric sistemin içerisinde kabul görmesi mümkün olmamış, hukuki çoğulculuğun Mısır’daki bu benzersiz örneği, Mâlikî mezhebinde zevi’l-erhâmla ilgili anılan yeni yaklaşımın savunucularından olan bir sünnî âlimin onayıyla kaldırılmıştır.
Keywords : Mîras, Zevil erhâm, Yargı, Ehl i sünnet, İsmâiliyye, Hukuki Çoğulculuk