Lafzî Müteşâbih İlmi ve Kirmânî’nin el-Burhân fî Müteşâbihi’l-Kur’ân Adlı Eseri

Authors : Ali Keskin, Abdulmuttalip Arpa

Pages : 117-150

Doi:10.56361/usul.1481358

View : 65 | Download : 55

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Müteşâbih, mâna yönünden kapalılık ifade eden ve muhkemin karşıtı olan “manevi müteşâbih” ile lafızların benzerliğini konu edinen “lafzî müteşâbih” olmak üzere iki çeşittir. Lafzî müteşâbih, lafız benzerliği olan âyetlerin lafızlarındaki benzerlikleri inceleyen bir ilim olarak erken dönemlerde ortaya çıkmıştır. Başlangıçta, lafzî müteşâbih ayetlerin bir arada toplandığı eserler kaleme alınmışken, ilerleyen dönemlerde bu benzerliğin sebep ve hikmetleri üzerinde duran müstakil eserler yazılmasıyla Kur’ân ilimlerinde önemli bir yer edinmiştir. Lafzî müteşâbih, belâgat ve fesâhat yönünden Kur’ân’ın i‘câz olduğunu gösterirken aynı zamanda ifadelerdeki benzerliğin farklı mânalar olduğu, her bir durumun kendine özgü anlamlar ifade ettiğini açığa çıkarır. Mahmud b. Hamza b. Nasr el-Kirmânî lafzî müteşâbih konusuna dair telif ettiği el-Burhân fî müteşâbihi’l-Kurʾân adlı eserinde; âyetlerde, takdîm-te’hîr, ifrâd-cem‘, tezkîr-te’nîs, ta’rîf-tenkîr, ziyâde-noksan ve ibdâli gerektiren sebep ve hikmetleri açıklamıştır. Sûre tertibine göre açıklamalarını yapan Kirmânî, lafzî müteşâbihin gelişmesine öncülük ettiği gibi bu alanda rol model de olmuştur. el-Burhân fî müteşâbihi’l-Kurʾân adlı eserin içeriği ve konuya dair uygulamalarına yönelik örnek açıklamalar lafzî müteşâbihin anlaşılması, gelişmesi ve yaygınlaşmasına katkı sunacaktır. Söz dizimini oluşturan lafzî müteşâbih gramer yönünden ziyâde tefsir çalışmalarında ele alınmasıyla Kur’ân’ın mâna zenginliği açığa çıkacaktır.
Keywords : Tefsir, Kirmânî, el-Burhân fî müteşâbihi’l-Kurʾân, Lafzî Müteşâbih, Müteşâbih