Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İstanbul’un Enerji Ekonomisi

Authors : Alaaddin Tok

Pages : 31-50

Doi:10.53979/yillik.2024.3

View : 147 | Download : 162

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, geç dönem Osmanlı İstanbulu’nun enerji ekonomisindeki çeşitlenmeyi ele almaktadır. Makale şehirde yaşanan sürecin bir enerji geçişi değil kullanılan yakıtların çeşit ve miktarının arttığı bir yoğunlaşma olduğu iddiasındadır. Şehirdeki hanelerin, zanaatların ve bazı sanayi tesislerinin temel gereksinimlerinden olan odun ve odun kömürü, ormanlardan, yerel üreticiler, nakliyeciler ve tüccarları içeren geniş bir organizasyon dahilinde tedarik ediliyordu. Osmanlı yönetimi geleneksel olarak bu yakıtların temin süreçlerini kontrol altında tutarken, devlet müdahalesi on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında bir istisna haline geldi. İstanbul’un enerji ekonomisi, fosil yakıtların kullanılmaya başlamasından sonra önemli ölçüde genişledi. Buhar teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte şehirde kömür kullanımı giderek arttı. Önemli bir ticaret rotasının üzerinde bulunan İstanbul, transit vapurlar için önemli bir kömür istasyonu haline geldi. Petrol, 1860’larda aydınlatma amacıyla kullanılmaya başlandı. Yanıcı bir madde olması, devleti, petrolün depolanması ve dağıtımı konusunda sıkı önlemler almaya yöneltti. İstanbul’da odun, odun kömürü, kömür ve petrolün eş zamanlı kullanımı çok katmanlı bir enerji altyapısının gelişimini beraberinde getirmiştir. Çalışma, bu çeşitlenmenin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda politik, toplumsal, kültürel ve çevresel dinamikler tarafından şekillendiğini vurgulamaktadır. Enerji ticaretinin yoğunlaşması, Osmanlı başkentini uluslararası piyasalara entegre etmiş, ancak geleneksel enerji kaynaklarının kullanımı devam etmiştir. Bu durum, lineer enerji geçişi anlatılarına alternatif olarak, farklı enerji kaynaklarının bir arada kullanıldığı bir zenginleşme sürecine işaret etmektedir.
Keywords : Yoğunlaşma, enerji tarihi, odun, kömür, petrol