Somut Olmayan Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği Ve Kültürler Arası Geçişkenlik: Trabzon Kalandar Geleneği

Authors : Sema Küçükali Uçankuş, İsmail Kızılırmak

Pages : 64-79

Doi:https://doi.org/10.5281/zenodo.7865957

View : 2 | Download : 0

Publication Date : 2023-04-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Topluluk anlatımları ve gelenekleri somut olmayan kültürel miras kapsamında önemli rol oynamaktadır. Bir toplumun sahip olduğu inançları, gelenekleri, normları, ritüelleri ve sosyal uygulamaları o toplumun kimliğini oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle kültür, halklara ve toplumlara güçlü bir kimlik ve sosyal uyum kazandırmada önemli bir etkiye sahiptir. Bugün içerisinde yaşadığımız toplum geçmiş nesillerin etkisi olmadan şüphesiz var olamazdı. Geçmişin bugüne yansıması olarak da ifade edilebilen ritüeller, gelenekler ve sosyal uygulamalar süreç içerisinde değişikliklere uğrasa da bu değerlerin bir araya getirdiği insanlar ve topluluklar kültürlerini nesilden nesile aktararak sürdürülebilirliğini sağlamaktadır. Bu kapsamda yapılan çalışmada Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ve özellikle Trabzon ilinde yaygın olarak bilinen ve farklı ülkelerde de benzer şekilde kutlanan, kültürler arası geçişkenliğin ve iç içe geçmelerin güzel bir örneği olan “Kalandar” geleneği incelenmiştir. Nitel yaklaşım çerçevesinde veri toplama tekniği olarak doküman incelemesi ile yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Veri analiz yöntemi olarak ise betimleme analizinden yararlanılmıştır. Görüşmeler Trabzon’un çeşitli ilçelerinden toplam 10 kişi gerçekleştirilmiştir. Trabzon özelinde yapılan Kalandar geleneğinin ritüelleri, etkinlikleri ve sosyal uygulamaları ile ilgili verilere ulaşmada yazılı kaynakların kısıtlı olmasından dolayı yöre halkı ile görüşmeler daha ön planda tutulmuştur. Elde edilen veriler sürdürülebilirliğin bir boyutu olan; sosyo-kültürel açıdan da incelemeye tabi tutulmuştur. Elde edilen bulgulara göre; Kalandar üç bin yıllık tarihe dayanan kimliği ile sadece geçmişten süre gelen bir gelenek değil aynı zamanda geçmişin meydana getirdiği kültürel bir etkileşimi de ifade etmektedir. Farklı kültürlerde de aynı tarih ve benzer nedenlerle kutlanılan bu geleneğin dini inancın ve çevrenin bir sonucu olarak giyilen kıyafetlerde, müziklerde ve uygulanan ritüellerde farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Bulgular Trabzon’un çeşitli ilçelerinde ve köylerinde Kalandar geleneğinin hala devam ettiğini fakat unutulmaya yüz tuttuğunu göstermektedir. Kalandar ritüellerinin ilçeden ilçeye ve köyden köye farklılıklar gösterdiği dikkat çekmektedir. Yapılan çalışmanın Kalandar ve ona dair inanış ve uygulamalar, başta halk bilim ve antropoloji olmak üzere birçok sosyal bilim disiplini için kayda değer bilgiler taşıması çalışmaya özgünlük kazandırmaktadır. Ayrıca bu kültürel zenginliğin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için birçok kültürel zenginliğimizde olduğu gibi ticarileştirilmeden turizm amaçlı kullanılabilmesi hususunda gereken tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.
Keywords : Sürdürülebilirlik, Somut Olmayan Kültürel Miras, Ritüel, Kalandar, Trabzon.