Yusuf Has Hâcib'in \"Kutadgu Bilig\" Adlı Eserinin Değerler Açısından İncelenmesi

Authors : Murat Şahin, Ekrem Gözoğlu

Pages : 69-82

Doi:10.48174/buaad.1443383

View : 46 | Download : 55

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Kutadgu Bilig konusu, genel olarak mutluluğun elde edilme yollarıdır. Eserde mutluluk adına, sadece bedenî hazlar değil, aynı zamanda maddi ve manevi, dünyevi ve uhrevi mutluluğu yakalayabilmenin yolları gösterilmektedir. Buna göre kitapta Yusuf Has Hâcib tarafından Gündoğdu, Aydoldu, Öğdülmüş ve Odgurmuş karakterleri üzerinden mutluluk veren bilgileri anlatılmaktadır. Eserde diyaloglar yoluyla, tüm insanlığa öğütler verilmektedir. Bu makalenin amacı Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig (Mutluluk Veren Bilgi) adlı eserini değerler açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda eserde vurgulanan değerler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırmalardan doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı bu çalışma Yaşar Çağbayır tarafından günümüz Türkçesine aktarılan ve Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları tarafından çıkarılan eser ve bu eserde vurgulanan değerler ile sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla çalışmanın veri setinin tamamı Kutadgu Bilig adlı eserde geçen değerler oluşturmaktadır. Eserden elde edilen verilere betimsel ve içerik analizi uygulanmıştır. Kutadgu Bilig’de Tanrı, Peygamber, dört büyük sahabe, insan, hükümdar, yöneticiler, devlet görevlileri ve bilge kişiler üzerinden mutluluk getiren değerler üzerinde durulmuştur. Devlet içerisinde 5 farklı insan grubu bulunmaktadır. Bu grupların tamamında toplam 519 değer tespit edilmiştir. Mutluluk veren bilgilerden 36’sı Tanrı’ya; 16’sı Peygambere; 16’sı dört sahabeye atfedilen değerlerdir. Mutluluk veren bilgilerin 40’ı her insanda; 19’u devlet içerisinde görevi bulunan herkeste; 72’si devletin başında bulunan kişilerde; 139’u devlet içerisindeki üst düzey yöneticilerde; 56’sı bilgelerde; geri kalanı da devlet içerisinde görevli meslek sahibi veya düz memurlara ilişkin değerlerdir. Bu değerler içerisinde genel olarak “Bilgi/li”, “İyi/lik”, “Doğru/luk”, “Akıl/lı”, “Anlayış” ve “Erdemli” değerleri öne çıkmaktadır. Ancak eserde her varlık ve her değer birbiri ile ilişkili olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak insanlarda mutluluk veren bilgiler bilgi, akıl ve anlayış üzerine inşa edilmiştir. İnsandan beklenen ise erdemli, iyi ve doğru insan olmalarıdır. Yusuf Has Hâcib’e göre ideal insan, duygu, düşünce ve davranışlarında Kutadgu Bilig’de geçen değerleri kendisine ölçü alan kişidir. Sonuç olarak insanın mutluluk veren bilgiler, Kutadgu Bilig’de geçen değerlerin yaşanmasına ve yaşatılmasına bağlıdır.
Keywords : Kutadgu Bilig, Değerler, Doküman İncelemesi