I. DÜNYA SAVAŞI’NDA ÜSERA-YI İSLAMİYE; OSMANLI DEVLETİ’NİN MÜSLÜMAN ESİRLERE YAKLAŞIMI

Authors : Fatma Zehra ARIKUŞU

Pages : 92-113

Doi:10.52735/bellek.1289085

View : 22 | Download : 21

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :ÖZ Osmanlı Arşiv belgelerinde “Üsera-yı İslamiye” ya da “Üsera-yı Müslime” olarak bahsedilen esirler, I. Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri safında savaşıp esir düşen Müslüman askerlerdir. Bunlardan bir kısmı Alman, Avusturya-Macaristan ve Bulgar ordularına bir kısmı ise direkt Osmanlı ordularına esir düşmüştür. Osmanlı Devleti, müttefiklerinin aldığı esirlerin bir kısmını “İttihad-ı İslam” çerçevesindeki yoğun çalışmalar sonucunda Osmanlı topraklarına getirtmiştir. Peyderpey Anadolu’ya gelen bu esirler gönüllü olarak Osmanlı ordularında saf tutmuş, sağ kalanlar ise garnizonlarına döndüklerinde Osmanlı vatandaşlığına davet edilmiştir. İnsan gücünün gitgide azaldığı ekonomiye, esir istihdamının başından beri büyük fayda sağlayacağına kanaat getirmiş olan hükûmet, bu esirleri en çok ihtiyaç duyulan Osmanlı merkezlerine göndermiştir. Hatta 1915 sonlarından itibaren Almanya ve Avusturya’dan yapılan cihat maksatlı sevkler yerini iskân amacına bırakmıştır. Esirlerin vatandaşlığa geçmesini teşvik eden Osmanlı Hükûmeti, bürokratik engellere çözümler getirmiş, arazi, dükkân, sermaye vererek geçim sağlamaları için tüm şartları hazırlamıştır. Farklı farklı uyruktaki bu Müslüman esirlerin bir dönem Anadolu’da varlık gösterdikleri bile yaygın olarak bilinmemekte olup hakkında az sayıda akademik çalışma bulunmaktadır. Üsera-yı İslamiye kapsamındaki esirlerin tanımlanması, bu esirlerden Osmanlı topraklarına gelenlerin belirlenmeye çalışılması, esirlerin Osmanlı yurdunda nasıl karşılandığı, iskân ve sonrasında nelerle karşılaştığı, halktan nasıl muamele gördüğü, yaşadığı sorunlar, problemler karşısında nasıl tutum sergilediği ve tüm bu serüvende Osmanlı Hükûmeti’nin Müslüman esirlere yaklaşımı bu çalışmanın amacını teşkil etmektedir. Temelde Devlet Arşivleri’ndeki dijital belgelerin taranması suretiyle hazırlanan ve I. Dünya Savaşı’nın etkilerini farklı bir düzlemde ele alan bu makale, yakın tarih araştırmacılarına alanında kaynak teşkil edecek niteliktedir.
Keywords : I Dünya Savaşı, Müslüman Esirler, Üsera yı İslamiye, Tatar, Hintli, Mağripli