DİVAN ŞİİRİNDE “İSTEMEZ” REDİFLİ ŞİİRLER VE BU ŞİİRLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Süleyman Anıl TOMBAK

Pages : 48-60

Doi:10.52735/bellek.1303381

View : 18 | Download : 25

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şiirlerde ahengi sağlayan unsurların başında gelen redif, kafiyenin dışında kalan ek veya kelimelerden oluşur. Sözlükte “arkadan gelen, takip eden” gibi anlamlara sahip olan bu kelime divan edebiyatında kafiye düzenini oluşturan bir terim olmuştur. Gazelin anlam dünyası irdelenirken gazelde tercih edilen redif kelimesi/kelimeleri önemli bir konumdadır. Bu tercihler yapılırken rediflerin, gazelin “yek-âvâz” veya “yek-âhenk” olmasına hizmet edecek niteliklere sahip olması beklenir. Klâsik Türk edebiyatı şairleri, adı redifiyle anılan birçok kaside ve gazel nazmetmişlerdir. İşte redif olarak tercih edilen bu kelimelerden bir tanesi de “istemez”dir. İstemek, sözlükte; araştırmak, beklemek, gözetmek, tahkik etmek gibi anlamların dışında “arzulamak, dilemek” gibi anlamlara da sahiptir. Bu kelimenin olumsuzu olan “istemez” kelimesi, araştırmanın konusunu oluşturur. Çalışmada şairlerin bu redifi kullanarak neyi istemediği meselesine beyit temelli değerlendirmeler yapılarak ışık tutulmuştur. On dördüncü yüzyıldan başlayarak yirminci yüzyıla kadar ulaşılabilen divanlardan ve kaynaklardan derlenilen “istemez” redifli gazeller ele alınarak konuyla ilgili istatiskî veriler ortaya konulmuştur. Ele alınan veriler neticesinde bu redifin en çok 18. yüzyılda kullanıldığı, ve şairlerin bu redifle daha çok fâilâtün, fâilâtün, fâilâtün, fâilün kalıbını tercih ettikleri görülmüştür. Makalenin devamında bu redifli gazellerden hareketle şairlerin istemediği unsurlar dokuz başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklar: Başka Sevgili/Cânân/Yârân İstemez, Unvan İstemez,P ara/Mal/Mülk İstemez, Derman/Necat İstemez, Şöhret İstemez, Mutluluk/Sürûr/ Neşat İstemez, İster İstemez insert ignore into journalissuearticles values(İkileme Halinde Kullanım);, İster … istemez insert ignore into journalissuearticles values(Zıtlık Kullanımı);, İstemez Redifinin Soru Olarak Kullanımı şeklindedir. Makalede bu durumun sebepleri üzerinde durulacak ve açıklanmaya çalışılacaktır.
Keywords : Redif, Gazel, İstemez, Klâsik şiir, 18 Yüzyıl