Basat Tepegöz`ü Öldürdüğü Boy`un Tarihi

Authors : Dursun Can EYÜBOĞLU

Pages : 16-83

Doi:10.58646/bengi.1210691

View : 34 | Download : 41

Publication Date : 2023-09-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut Kitabı’ndaki sekizinci boy Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’dur. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’da en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’da tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. Basat tipi Oğuzların/Türklerin binlerce yıllık gelişim sürecinin bir yansımasıdır. Bir insan ile bir ruhun birleşmesinden oluşan Tepegöz, eski Türk inanışları ve Şamanizm ile yakından ilgilidir. Binlerce yıl öncesinden gelen, kökeni eski Türk kamlarının/şamanlarının kötü ruhlarla mücadelesini anlatan mit, inanış ve efsaneler insert ignore into journalissuearticles values(Tepegöz);, tarihi süreç içerisinde kuşaktan kuşağa aktarımlarda, eski Türklerdeki aslan tarafından büyütülen çocuk hakkındaki efsane insert ignore into journalissuearticles values(Arslan Çocuk Hikâyesi); ile kaynaşmış, bu kaynaşma da Basat adlı bir kahramana ve Dede Korkut Oğuzlarına uyarlanmış, böylece altyapısında birçok mit, inanış, efsane ve tabakayı bünyesinde barındıran Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy ortaya çıkmıştır. Bu kaynaşmaların tam olarak gerçekleşmemesi nedeniyle Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’da bazı çelişkiler ve tutarsızlıklar vardır. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası vardır. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un antik Grek/Yunan anlatılarıyla olan benzerlikleri bu boyun tarihin derinliklerine uzanan tarihi-destani-efsanevi-mitolojik köklerinin olduğunu göstermektedir. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un bir alt tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un, Oğuz dönemine uzanan bir alt tabakası vardır. Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un Yekegöz adlı Türkmenistan varyantının ve rivayet şeklindeki İğdir adlı varyantının olması, boyda Karadağ’ın geçmesi, ayrıca anlatının birçok Türk halklarında ve başka milletlerde de görülmesi, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir: Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un en üst tabakası sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Basat Tepegöz’ü Öldürdüğü Boy’un tarihi incelenmiştir.
Keywords : Dede Korkut, Basat, Tepegöz, Aruz, Arslan Çocuk