Renan Konferansı ve Nâmık Kemal’in Müdâfaanâme’sinin Oryantalist İddialar Bağlamında Değerlendirilmesi

Authors : Yusuf KABAKCI

Pages : 579-604

Doi:10.33460/beuifd.1006447

View : 17 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Ernest Renan’ın 29 Mart 1883’te Sorbon Üniversitesinde “İslam ve Bilim” başlığıyla verdiği konferans hakkında birçok reddiye ve eleştirel yayınlar yapılmıştır. Renan’a reddiye yazanlardan birisi de Osmanlı aydınlarından Nâmık Kemal’dir. Konferanstan üç ay sonra risalesine başlamış ve dört ayda çalışmasını tamamlamıştır. Midilli Adasında kısıtlı imkânlarla ama büyük bir hevesle başladığı çalışmasını sipariş ettiği kitapları elde edemediğinden istediği seviyeye getiremediği için yayımlamamıştır. Renan Müdâfaanâmesi adı verilen makale ilk defa yazarının vefatından yirmi yıl sonra yayımlanabilmiş sonra başka baskıları da yapılmıştır. Çoğunlukla Renan’ın iddiaları üzerinden giderek İslam’ın bilime engel olmadığını ve Renan gibi oryantalistlerin İslam ve Müslümanlar hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını söylemiştir. Renan’ın İslam-felsefe ilişkisi, Arap ırkı ve Müslümanların cahil ve bağnaz oldukları gibi iddialarına İslam Tarihi’nden ve Hıristiyanlıktan mukayeseli örneklerle cevaplar vermiştir. Müdâfaanâme, kısıtlı imkânlarla yazılması ve tarafların uzmanlık alanlarının farklı olması gibi sebeplerle Renan’a tam bir cevap olamasa da özelikle Türkiye’de ilgi görmüştür. Türk edebiyat ve siyaset tarihinde müstesna bir yeri olan yazarın bu konudaki niyet ve gayreti Osmanlı aydınlarının duruşunu göstermesi ve sonraki nesiller için örneklik teşkil etmesi bakımından takdire şayandır.
Keywords : İslam Tarihi, Oryantalizm, Reddiye, Nâmık Kemal, Ernest Renan, Renan Müdâfaanâmesi