Telazûm Delilinin Fıkıh Metodolojisindeki Yeri

Authors : Muhammed Latif ALTUN

Pages : 233-251

Doi:10.34085/buifd.891108

View : 11 | Download : 9

Publication Date : 2021-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Fıkhî hükümler öncelikle Kur’ân, sünnet, icmâ ve kıyas delillerinden istinbât edilir. Fıkıh metodolojisinde ilk üçü naklî, kıyas ise kısmen aklî olarak bilinen bu delillere edille-i erbaʻa denir. Genel itibariyle fakihler bu deliller hakkında görüş birliği etmiştir. Fıkhî hükümlerin istinbât edildiği ikinci kategorideki deliller ise istislâh olarak bilinen istidlâl, bazı usulcülere göre onun bir kısmı olan telâzüm, istishâb, şeru men kablenâ gibi delillerdir. Bunlar da ihtilaflı olan delillerdir. Fukahayı edille-i erbaʻanın dışında farklı deliller aramaya iten sebep, delillerin sınırlı, meselelerin sınırsız oluşudur. Fıkhî amelî mesele ve problemlerin halli için delil arayışına giren usulcüler başta edille-i erbaʻaya, bunlarla çözüm bulunmaz ise diğer delillere müracaat etmişlerdir. Bu farklı delillerin belirlenmesinde kişisel yetenek, örf, kültür, muhit ve yöntem gibi farklılıkların etkili olduğu söylenebilir. Genel itibariyle telâzüm delili de usulcüler arasında ihtilaflı deliller arasında sayılır. Usulcülerin bir kısmı bu delili kabul etmiş ve fıkhî hükümleri tespit etme faaliyetinde kullanmıştır. Buna rağmen bu delil yeterince ilgi görmemiş, hakkında müstakil çalışmalar yapılmamıştır. Hâlbuki telâzüm delilini ve Kıyâsü’l-aks, Kıyâsü’l-iktiranî, Kıyâsü’l-istisnaî ve Kıyâsü’d-elâle olan kısımlarını kavrayan kimse fıkhî hükümlerin istinbatı noktasında meleke kazanır. Önemine binaen bu çalışmada telâzüm delili ele alındı. Başta bu delilin Kur’ân ve sünnetteki yerine değinildi ve bu bağlamda örneklere yer verildi. Daha sonra bu delilin tarihi seyri, müşahhas hale gelmesi, usulcülerin onu konumlandırdıkları yeri, telâzümün çeşitleri, fıkıh usulünde hüccet kabul edilip edilmediği ve ne ölçüde kullanıldığı ele alındı.
Keywords : Fıkıh, Fıkıh Usûlü, Kıyas, İstidlâl, Telâzüm