Tahâvî’nin İstidlâlde İhtilaflı Sünnî Fırkaların Birliğine Katkısı

Authors : Zekerya SARIBULAK

Pages : 96-105

Doi:10.34085/buifd.993229

View : 10 | Download : 4

Publication Date : 2021-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Dini ilimlerin elde edilmesinde, Hz. Peygamber ve ashap döneminde herhangi bir istidlal yöntemine ihtiyaç duyulmamıştır. Fakat hilafet/imamet sorunu siyasî kamplaşmalara yol açtığı gibi itikadî alanda da bazı fırkaların oluşumuna zemin hazırlamıştır. Bunun yanında değişik din ve kültürlerle karşılaşma, felsefenin Arapçaya tercüme edilmesi ve diğer bazı etkenler h. I. Yüzyılın sonlarında İslam toplumunun ana gövdesinden birçok itikadî fırkanın ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. Yeni oluşan bu fırkalar istidlalde, aklî ve felsefî delilleri yoğunluklu kullandıkları için farklı görüşlere sahip olmuşlardır. Dolayısıyla ayrı birer isimle yeni birer fırka ancak bid’at ehl-i olarak anılmışlardır. Temel esaslarda ana gövdeyle aynı görüşte oldukları için İslam ümmetinden sayılmışlardır. Büyük çoğunluk/ana gövde ise istidlalde nass ile yetindiği için Ehl-i sünnet/Sünnî olarak algılanmıştır. Fakat ayrılıkçı fırkaların yöntemleri Sünnî çoğunluktan bir kısım ulemayı da istidlal yönteminde yenilik yapmaya zorlamıştır. Böylece Sünnî ulema istidlal de iki kısma ayrılmışlardır. Bir kısmı nassın yanında aklî ve felsefî delilleri de yeteri kadar kullanmışlardır. İmam Ebu Hanife ve daha sonra oluşum sürecine giren Eş’arîler ve Matürîdîler bunlardandırlar. Daha sonra Selefîyye adıyla anılacak olan diğer bir kısım ise ilk dönem istidlalinde ısrarcı olmuştur. Sünnî çoğunluk bir taraftan bazı fırkaları istidlal yöntemleri sebebiyle bid’at ehl-i sayarken aynı sebeple derinlikli ayrılıklara sebebiyet veren bu fırkayı bid’at ehl-i saymamıştır. İşte bu durumun araştırılması önem arz etmektedir. Elbette siyasî ve fıkhî bazı sebepleri vardır. Ancak bunun yanında bazı Sünnî akait âlimlerinin katkısı da olmuştur. Bunlardan birisi de Hanefî akait yazarı Tahâvî’dir. Bize göre o, te’lif ettiği akait metniyle Sünnî topluluğun Hanefîyye/Matüridîyye, Eş‘arîyye ve Selefîyye’den meydana geldiği kanaatinin oluşmasında etkili olmuştur.
Keywords : Kelam, Akait, Sünnî, İstidlal Yöntemi, Ebu Hanife, Tahâvî