Bilimsel Çalışmalarda Nedensellik İlkesinin Gözetilmesi ve Öznenin Oluşumu ile İlişkisi Üzerine Bir İnceleme

Authors : Mehmet Latif Bakiş

Pages : 94-104

Doi:10.34085/buifd.1348298

View : 79 | Download : 66

Publication Date : 2023-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanoğlunun kendini arayışı, tarih boyunca farklı farklı şekillerde ama sürekli olarak devam etmiştir. İlkin doğaya yönelme şeklinde kendini ortaya koyan söz konusu arayış serüveni, daha sonra değer küresi ekseninde ve sonrasında da rasyonalite ve bilimsellik söylemleriyle kendini ortaya koymuştur. İnsanın kendi "ne?”liğini, "kim?”liğini, "ben”ini tespit etme veya keşfetme serencamının daha doğru bir bilgi temeli üzerine kurulması süreç içinde bir zorunluluk olarak belirmiştir. Özenin kendini bilme serüveninde güvenilir doğru bilgiye ihtiyaç duyulduğu açıktır. Söz konusu doğru bilgi için de bir takım belli ilkelere, esaslara ve yasalara uygunluğun ve ölçülebilirliğin arandığı görülmektedir. Felsefî sorgulamanın temel sorularından olan "ne?”, "nasıl?” ve "niçin?”in iç tutarlılığa ve mantıksal çıkarıma uygun cevapların tespitinde etkin olarak kullanıldığı bilinmektedir. Nedensellik olarak da özetlenebilecek söz konusu sorgulamada hem hedefin hem de hedefi ortaya koyanın öznenin kendisi olması dikkat çekicidir. Zira bu, insanın ayırt edici özelliklerini de tespit etme serüveni olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle reel ve rasyonel bilimsel kriterlere isnat edilerek, insanın "Temel nedenlere, kritik ve analitik tahlillere, iç tutarlılığa, deneye ve deneyimlemeye konu edilmesi önem arz etmektedir. Öznenin bu bilinçle kendini örme ve keşfetme çabasında, insanın muhatap olduğu hemen her alanın bilimsel metodoloji çerçevesinde irdelendiği görülmektedir. Her bilimsel sahanın da kendine has metodu ve ilkelerinin olduğu bir gerçektir. Söz gelimi, Fen ve Matematik Bilimleri ile Sosyal Bilimler sahalarının her birinin kendi yapısına göre araştırma kriterleri birbirinden farklılık arz etmektedir. Ancak tüm bunlara rağmen, belli bir yasaya (ilkelere) uygunluğunun aranması ortak noktaları olarak ifade edilebilir. Öznenin kendisini örmesi ya da kendi benini inşa etmesi olarak değerlendirilebilecek olan bu süreçte "temellendirme, bağlam oluşturma ve sürdürülebilirlik” ilkelerini gözetmenin ne kadar önemli olduğu açığa çıkmaktadır. Mezkûr ilkeler vesilesiyle, bilimsel faaliyetlerdeki \"nedensellik\" sorgulamasının nihai gayesi üzerinde derinlikli bir düşünüş geliştirildiği de görülmektedir. Nitekim bu çalışmada da bilimsel faaliyetlerin ve bilimsel çalışma süreçlerinin öznenin kendi benini inşa etmesiyle ilişkisi kurulmaya çalışılmaktadır.
Keywords : Bilimsellik, nedensellik, özne, doğru bilgi, metot