Sivâsî’nin Uyûnu’t-Tefâsir Mukaddimesinde Kur’ân’ın Nüzûl Keyfiyeti ve Te’vîl-Tefsir Ayrımı

Authors : Kaan Sarıgül, Hidayet Aydar

Pages : 139-150

Doi:10.34085/buifd.1560181

View : 19 | Download : 10

Publication Date : 2024-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı dönemindeki tefsir faaliyetleri son zamanlarda üzerine yoğunlaşılan konulardandır. Bununla birlikte Osmanlı döneminde kaleme alınmış birçok tefsir ve Osmanlı aliminin tefsir yönü gün yüzüne çıkmayı beklemektedir. Malumdur ki tefsir mukaddimeleri, tefsir ameliyesini anlamada önemli bir konumdadır. Kanaatimizce Osmanlı döneminde kaleme alınmış tefsir mukaddimleri üzerine yapılacak her inceleme Osmanlı tefsir kültürünü anlamaya katkı sağlayacak; Osmanlı tefsir faaliyetlerini analiz etme noktasında günümüz araştırmacılarına destek verececektir. Bu minvalde çalışmamızda Osmanlı müfessirlerinden Şihâbuddîn Ahmed b. Mahmud Sivâsî’ye (öl. 860/1455[?]) ait \\\'Uyûnü\\\'t-tefâsîr li\\\'l-fuzalâ\\\'i-s-semâsîr’in mukaddimesi incelenmiştir. Sivâsî, mukaddimesinde ulûmü’l-Kur’ân konularına yer vermiştir. Mukaddimesinde on başlığı gündeme getiren Sivâsî’nin, beş başlığa daha çok ihtimam gösterdiği görülmektedir. Bunlar, inzâl, tenzîl, nüzûl keyfiyeti, tefsir ve te‘vîl’dir. Sivâsî, inzâl’i tefsir geleneğindeki tarifler üzerinden ele almış ve işaret yoluyla bu tarifler arasında tercih yapmıştır. Zikrettiği tariflerde Cibrîl’i “faal akıl” şeklinde isimlendirmiştir. Araştırmalarımıza göre bu kavram, Sivâsî öncesinde sadece Muhyiddin İbn Arabî’ye (öl. 638/1240) nispet edilen bir tefsirde, Nizâmeddîn Nîsâbûrî’nin (öl. 730/1329) Ğarâ‘ibü’l-Kur’ân’ında ve Âlûsî’nin (öl. 1270/1854) Rûhu’l-meʿânî’sinde bulunmaktadır. Müfessir, ardından tenzîl kavramını tarif etmiş ve tefsirlerde gündeme getirilmeyen ontolojik bir geçişten bahsetmiştir. Sonrasında ulûmü’l-Kur’ân literatüründe nüzûl keyfiyeti hakkında iki farklı tanımın olduğunu söylemiştir. Müellif, çalışmamıza konu edindiğimiz beş başlıktan son ikisini (tefsir ve te‘vîl) birlikte ele almıştır. Öncelikle iki kavramın sözlük ve ıstılah anlamlarına değinmiştir. Sivâsî, ıstılah anlamları arasındaki farkı ortaya koymak adına bir âyeti incelemiştir. Öte yandan tasavvuf kimliğiyle bilinen müellif, te‘vîl yapabilme yetkinliğini Allah’ın basiret nuru vermesine bağlamıştır. Zikredilen konular çerçevesinde çalışmamız, giriş, üç başlık ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. İlk başlıkta Sîvasî’nin hayatına değinilmiştir. Diğer başlıklarda müellifin yer verdiği konular, öncelikle Müellifin anlattığı tarzda aktarılmış; Sonrasında hem müellifin tefsirinden hem de sair tefsir külliyâtından yararlanılarak ilgili konular üzerinde incelemeler yapılmıştır. Sonuç olarak Sivâsî’nin mukaddimesinin belli kavramlar ve izahlar çerçevesinde özgün olduğu görülmüştür. Ayrıca Sivâsî hakkında yapılan çalışmalarda gündeme getirilen “Sivâsî’nin tefsirini yazdıktan sonra tasavvufa intisap ettiği” iddiası tarafımızca tartışılmıştır.
Keywords : Sivâsî, İnzâl, Tenzîl, Nüzûl, Tefsir, Te\'vîl