Tang Hanedanlığı ve Türk Kağanlığı İlişkileri Bağlamında Xueyantuo (Sir-Tarduş, Seyanto; 薛延陀) Hanlığı

Authors : Şükrü Aktaş

Pages : 499-513

View : 60 | Download : 153

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Xue Yantuolar (薛延陀), Çin Halk Cumhuriyeti kuzeyinde yaşamış bir ulustur. Köken olarak Tiele’lar ile akrabadırlar hatta Tie-ler’ların bir koludurlar. Kültürleri, toplumsal adet ve yapıları, Eski Türk devletlerinden Göktürk Devleti ve Türk ve Türk soylu halklarınki ile büyük oranda benzeşmektedir. Sui hanedanlığından, Tang hanedanlığının ilk yıllarına kadar, Xue Yantuo’lar, Türk kağanlığına yakındı. Xie-li Kağan (颉利可汗) döneminde, Xue Yantuolar, Doğu Türk Kağanlığını arkadan vurup Tang (唐) yönetiminin o dönem başında bulunan Taizong ile işbirliğine gitmişti. Daha sonra Yinan Kağan döneminde ise Xue Yantuo’lar, hem Türk Kağanlığı (突厥汗国) hem de Tang yönetimi ile çekişmeye girmiştir. Giriştikleri bu çekişmeden hemen önce Xue Yantuo hükümdarı Yinan Kağan’ın (夷男) ölmesi, orta Asya topluluklarında yaşanan tipik bir olaya Xue Yantuo’ların da tutulmalarına sebep olmuştur. Bunun neticesinde de Xue Yantuo’ların meydana getirdikleri birlik, dağılma sürecine götürmüş, birliğin yitirilmesine ve tarih sahnesinden silinmelerinin sebebi olmuştur. Ms. 646 yılında da tamamen dağılıp ve silinmişlerdir. Bu çalışmada Xue Yantuo’ların genel tarihi durumları, isimleri, yaşadıkları ve hüküm sürdükleri coğrafya ve kısa tarihleri üzerine inşa edilmiştir. Çalışmada klasik Çin tarih metinlerinden olan Tong Dian’den (通典) ağırlıklı olarak istifade edilmiştir. Klasik metinlerden alıntılanan tümce ve deliller asıl halleri ile kullanılmıştır. Xue Yantuo ismi, Çince imlerin Latin harfleri ile çağdaş yazım sistemi olan Pin-Yin (拼音) sistemi ile kullanılmıştır.
Keywords : Xue-Yantuo, Sir Tarduş, Türk Kağanlığı, Seyanto