Topalak Bitkisinin (Cyperus rotundus L.) Coğrafi Yayılışı, Yumru Analizi ve Etnobotanik Özellikleri

Authors : Güven Şahin

Pages : 137-154

Doi:10.59128/bojans.1566068

View : 25 | Download : 51

Publication Date : 2025-01-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Topalak (Cyperus rotundus L.), hasırotugillerden Cyperus cinsine mensup olup günümüzde dünya genelinde 950 civarında tür ve alt tür tanımlanmıştır. Güncel çalışmalar kapsamında ise zirai açıdan mücadele edilmesi gereken topalak yumrularının insan sağlığı üzerinde pek çok olumlu yönleri olduğu anlaşılmıştır. Konuyu etnobotanik açıdan incelediğimizde topalak, Türkiye halk hekimliğinde de önemli bir yere sahiptir. Özellikle güneydoğudaki illerde yumruların halk hekimliğinde, ekseriyetle mide ve bağırsak sorunları, şekeri düşürme gibi amaçlarla kullanıldığı tespit edilmiştir. Cyperus rotundus L. bitkisinin tüm bu avantaj ve dezavantajlarını incelediğimiz bu çalışmada Siirt, Batman ve Şırnak’ta yapılan saha çalışmaları neticesinde bahis konusu üç ilin farklı lokasyonlarından (Toplam 8 ilçede) toplanan Cyperus rotundus L. bitkisi ve yumru örnekleri dış morfolojik ve içerik açısından incelenmiştir. Bu kapsamda tarım alanları, bataklıklar ve akarsu kenarlarından örnekler toplanmıştır. Elde edilen örnekler Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (NABİLTEM) laboratuvarında ICP-OES Element Analizi ile element içerikleri ortaya konmuş ve bunun yanı sıra pH ölçümleri yapılmıştır. Bitkinin botanik özelliklerinin yanı sıra coğrafi dağılımı ve gelişim sahaları da incelenmiş ve bu kapsamda TÜBİVES’te belirtilen yayılış sahası Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki tespitlerle güncellenmiştir. Buna göre de ArcGIS 10.8 ile sayısallaştırılarak güncel lokasyonları haritalandırılmıştır. Çalışmanın bir diğer odak noktası olan bitkinin etnobotanik özellikleri açısından incelenmesi olmuştur. Bitkinin halk hekimliğinde kullanım biçimi yanı sıra yöre ekonomisindeki durumu ortaya konmuştur.
Keywords : Topalak, Cyperus rotundus L., bitki coğrafyası, etnobotanik, Türkiye