Devr-i Hamîdîde Azerbaycan'ın İnşasında Cömert Bir İşadamı: Hacı Zeynelabidin Tağıyev

Authors : Hüseyin Hilmi Aladağ

Pages : 69-85

Doi:10.31679/adamakademi.541655

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale; Hacı Zeynelabidin Tağıyev hakkındadır. Azerbaycan’ın inşasında büyük desteği olan cömert işadamı Hacı Zeynelabidin Tağıyev Bakü’ye bağlı  İçerişehir  beldesinde yoksul bir ailenin çocuğu olarak 1823 senesinde doğmuştur.  Dünyada enerji kaynağı olarak ehemmiyeti iyice anlaşılmış olan petrolün XIX. yüzyılın son çeyreğinde ekonomik kalkınma hamlelerinin lokomotifi konumuna erişmesi karşısında; Tağıyev birkaç arkadaşıyla birlikte Bakü’de petrol arama gayreti içine girmiştir. Aramaktan yorulan arkadaşları pes etmişti. Tağıyev ’ in hayatında bir dönüm noktası olmak üzere; onu Azerbaycan’ın hayırsever “milyoncu” işadamı kılacak hadise, satın aldığı tüm arazilerde petrol çıkması oldu. Hacı Zeynelabidin Tağıyev’i diğer yerli ve yabancı sermayedarlardan ayıran en temel hususiyeti ülkesinin insanlarına bir hizmet duygusu içerisinde Azerbaycan’ın inşasında yaptığı dikkate değer muhtelif katkılar olmuştur. Azerbaycan’ın 1901 senesinde açılan ilk kız mektebinin bânîsi odur. Destekleri sayesinde Azerbaycan medyasının ilk tohumları kabul edilebilecek olan pek çok mecmûa ve gazete onun yardımlarıyla ayakta kalabilmiş ve yayın hayatını sürdürmüştür. Onun talimatıyla“Kaspi” gazetesinde 1895 senesinde Azerbaycan’da ilk olarak Kur’ân-ı Kerîm ve meali neşredilmiştir. Tağıyev’in Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid ile muhabere içerisinde olduğu bilinmektedir. Sultan II. Abdülhamid’e kıymetli mücevher taşları ile tezyin edilmiş Azerbaycan Türkçesi ile hazırlanmış bir Kur’ân-ı Kerîm meali hediye etmiştir. Hacı Zeynelabidin Tağıyev; Hindistan, Rusya ve Mısır gibi dünyanın diğer bölgelerindeki Müslümanlara da zaman zaman maddi desteklerde bulunmuştur. Bulgar mezaliminden kaçabilen Müslümanlar için bin altın destekte bulunmuştur. Petersburg’da bir cami yaptırmıştır. Balkan Harpleri esnasında Osmanlı Devleti’ne çeşitliyardımlar yapmıştır. 1908 senesinde İslami muhafazakâr yayın yaptığı gerekçesiyle kapatılmış olan “Taze Hayat” gazetesinin sahibi de Tağıyev’dir. 25 Şubat 1914 yılında Edirne’de inşa edilen “Dârü’l-Eytam’a beş bin manat teberru eden, Selimiye Camii’nin kütüphanesine kitaplar hediye eden, Laleli yangını zamanı evleri yanan insanlar için apartmanlar yaptıran da odur. 1917 senesinde Bakü’de toplanan Kafkas Müslümanları Kurultayı’na katılan Tağıyev; 50.000 ruble para yardımında bulunmuştur. Bakü’yü 15 Eylül 1918 tarihinde işgalden kurtaran Enver Paşa’nın kardeşi Osmanlı Ordusu Komutanı Nuri Paşa ile Tağıyev arasında dostluk oluşmuştur. 10 Ekim 1905 tarihinde pek çok hayırsever ile birlikte Bakü Hayriye Cemiyeti’ni kuran Tağıyev Azerbaycan’ın inşasında çokça emeği geçmiş vatansever bir “milyoncu” olarak hatırlanmaya devam edecektir. Makalede biyografi metodu ve doküman inceleme tekniği kullanılmıştır.
Keywords : Azerbaycan, Hacı Zeynelabidin Tağıyev, Bakü Hayriye Cemiyeti