İnsani Gelişmişlik Endeksine Göre Türkiye’nin Bölgesel Farklılıkları

Authors : Çiğdem ÜNAL

Pages : 89-113

Doi:10.1501/Cogbil_0000000087

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2008-08-01

Article Type : Research Paper

Abstract :1990 yılından beri her yıl yayınlanan İnsani Gelişme Raporları; gelişmekte olan toplumlara yol göstermekle kalmamış, aynı zamanda insani gelişme alanındaki eksiklikleri ve ilerlemeleri tespit etmelerine de yardımcı olmuşlardır. Türkiye’nin İnsani Gelişme Raporları dikkatli incelendiğinde, bu konuda ilerleme kaydedildiği ancak bu ilerlemenin sürekli ve yeterli olmadığı açıktır. Bu çalışmada, İnsani Gelişme Endeksine göre; Türkiye’nin bölgeleri arasındaki farklılıkları ortaya konulmuştur. Günümüzde gelişme göstergesi olarak kabul edilen insani gelişme endeksi değerlerinin bölgeler hatta iller bazında ortaya konulması; nüfus ve ekonomik coğrafya alanında yapılacak bazı çalışmalara da kaynak teşkil edecektir. İnsani Gelişmişlik Endeksinin elde edilmesinde, UNDP’nin geliştirdiği insani gelişim göstergelerini kullanılmıştır. Kişi başına düşen ortalama gelir, ortalama yaşam ve eğitim değişkenlerinden yararlanılarak elde ettiğimiz sonuçlara göre; Türkiye’de bölgeler arasında önemli farklılıklar vardır. Ülkemizin batısında yer alan bölgeler, doğusunda yer alan bölgelere göre daha yüksek endeks değerlerine sahiptirler. En yüksek insani gelişmişlik endeksi değerlerinde; Doğu Marmara, Ege, Batı Marmara Bölgeleri ilk sıralarda yer alırken, Güneydoğu, Ortadoğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri son sıralarda yer almaktadır. İnsani Gelişme Endeksini oluşturan alt endekslerin dağılımında da bölgeler arasında farklılıklar dikkat çekmektedir. Ortalama yaşam süresinde en yüksek pay, gelişmişlik endeksinde en alt sırada yer alan bölgelerde görülürken; İstanbul, Batı Marmara ve Orta Anadolu eğitim endeksinin en yüksek olduğu bölgeler olarak tespit edilmiştir. İnsani Gelişme Endeksinde, gelir endeksinin payı ise Türkiye’nin bütün bölgelerinde en düşük orana sahiptir. Bölgeler arasındaki bu farklılığı ortadan kaldırmak ve Türkiye’nin İnsani Gelişme Raporlarında daha üst seviyelere ulaşmasını sağlamak için; oluşturulacak gelişme politikalarıyla, BM’nin bu amaçla hazırladığı projelerini desteklemek ve çok yönlü sürdürülebilir insani gelişme yaklaşımını benimsemek şarttır
Keywords : İnsani Gelişme Endeksi, Eğitim Ortalama Yaşam Gelir Endeksleri, Bölgesel farklılıklar