Eski Uygurcada “Sanı” Kelimesiyle Kurulu Sonsuz Anlamına Gelen Abartılı İfadeler

Authors : Aybüke Betül DOĞAN

Pages : 63-80

View : 14 | Download : 20

Publication Date : 2018-12-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Eski Uygurca metinlerden yola çıkarak sonsuz anlamına gelen ve cümleye abartı unsuru katan “sanı” ile kurulu yapılar üzerinde durulmuştur. Eski Uygurcadan seçilen örnek kelime gruplarının söz dizimsel boyutları, gramatikal açıdan nasıl bir görünüm sergilediği ve kullanım sıklıklarının metinlerde ne şekilde yoğunluk arz ettiği incelenmiştir. Araştırma alanı olarak Eski Uygurcadan belirlediğimiz birkaç metin üzerinden konu açıklanmaya çalışılmıştır.   Altun Yaruk, Maytrısimit, Kuanşi İm Pusar, Dasakarmapathavadanamala, Uigarica II, Berliner Turfantexte ve bu eserler üzerinde yapılmış kimi çalışmalar örneklem alanını oluşturmuştur. Veriler gösterilirken okuyucunun transkribine bağlı kalınmış, bu sebeple farklı metin ve okuyucuya göre örnek metinlerin transkribi değişiklik göstermek zorunda kalmıştır. Ancak bildiri alt başlıklarında bir ortaklık olmasının gerektiği düşüncesinden hareketle tarafımızca uygun görülen transkripsiyon belirtilmiştir. Buna göre, sanı yapısıyla kurulmuş çeşitli kelime gruplarının, bir şeyin sayılamayacak kadar çokluğuna gönderme yaptığı, sanı kelimesinin farklı biçimlerde isim grubuna eklendiği ve benzer fonksiyonda cümlede görev aldığı gözlenmiştir. Cümle içerisinde bu yapılar, çoğunlukla ismi niteleyen pozisyonunda yer almış, ayrıca belirteç görevi de üstlenmiştir. Kalpa - asankı - kolti - koti ile ise sanı / sanınça şeklinde kelime gruplarıyla karşılaşılmıştır. Ayrıca abartı ifade eden kog kıçmuk sanı, kog parmanular sanınça,  parmanular sanınça, ot yem sanınça, alku tınlıglarnıng sanı sakışı gibi yapılar da çeşitli açılardan değerlendirilmiştir. "Sanı" ile kurulmuş yapıların aynı anlamdaki başka kelime gruplarıyla birlikte kullanımı dikkat çekmiştir. Bu durum da cümledeki abartı anlamını kuvvetlendirmiştir: “ sansız tümen kolti nayut sanınça kiçig tamuluglar” sayısız tümen kolti nayut sayısınca ufak cehennemlikler (Tekin, 1976: s. 70), “ yüz miŋ kolti nayut sanınça kalp üdler ” (Ayazlı 2012: s. 74) yüz bin koti nayuta sayısınca kalpa dönemi (Ayazlı 2012: s. 168), “ ülgüsüz sansız yüz miŋ tümän kolti nayut sanınça tınlıglar” sayısız yüz binlerce kolti nayuta sayısınca canlılar   (Ayazlı 2012: s. 108). Böylece Eski Uygurca’nın söz varlığına temas edilmiş, abartma unsuru sağlayan çeşitli yapılar ele alınmıştır. 
Keywords : Eski Uygurca, sanı, abartma unsuru, söz dizimi, işlevsel yaklaşım, anlam bilimsel yaklaşım