Mukaddimetü’l- Edeb’in Yozgat Nüshasında Geçen Bazı Tek Heceli Fiiller Üzerine

Authors : Serkan CİHAN

Pages : 331-343

Doi:10.57115/karefad.1179202

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2022-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Zemahşerî, sözlük niteliği taşıyan Mukaddimetü’l- Edeb adlı eserini Arapça öğrenmek isteyen Harezmşah hükümdarı Atsız b. Muhammed’in isteği üzerine yazmıştır. Eserin eldeki verilerle 1128-1144 yılları arasında yazıldığı tahmin edilmektedir. Eserin önemli bir özelliği de Harezm Türkçesi döneminde sözlük niteliğinde yazılmış tek eser olmasıdır. Sözlük olarak hazırlanan bu eserin orijinal nüshası kayıptır ancak dünyanın farklı kütüphanelerinde kırk civarı nüshası olduğu bilinmektedir. Çalışmamızı gerçekleştireceğimiz Yozgat nüshası, eserin en eski ve kapsamlı nüshaları arasındadır. Nüsha, şu an Yozgat-000396 numara ile Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Müstensihi İbrahim bin Mahmud Sûfî’dir ve 10 Cemâzü-l Evvel 655/25 Mayıs 1257 tarihinde kaleme alınmıştır. İsimler-fiiller ve harfler olmak üzere üç kısımdan oluşan bu sözlük, Arapça-Farsça ve Harezm Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Eserin en kapsamlı bölümü, fiillerdir. Bu bölüm, eserin dörtte üçlük bölümünü oluşturur. Eserin sahip olduğu fiil sözvarlığı, oldukça farklı veriler sunar. Eserde geçen birçok fiil, Harezm Türkçesi döneminde yazılmış diğer metinlerde bulunmamaktadır. Çalışmamızın konusu da Yozgat nüshasında tespit ettiğimiz ancak Harezm Türkçesi diğer metinlerinde tanıklayamadığımız tek heceli fiiller üzerine olacaktır. Bu fiiller, etimolojik olarak farklı dönem ve lehçelerle karşılaştırmalı olarak ele alınıp incelenecektir.
Keywords : Mukaddimetü'l Edeb, Harezm Türkçesi, fiiller