Gayrimüslim Mekteplerinde Osmanlı Türkçesi’nin Öğretimini Yaygınlaştırmak için Yapılan Bazı Çalışmalar (1874-1909)

Authors : Betül KARCI

Pages : 19-44

View : 9 | Download : 7

Publication Date : 2019-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti, 19. yüzyılın son çeyreğine gelindiğinde çok dilli, çok dinli ve çok kültürlü bir nüfus yapısına sahipti. Devlet ile gayrimüslim topluluklar arasındaki ilişkiler temeli Fatih Sultan Mehmet döneminde atılan “Millet Sistemine” bağlı olarak tesis edilmiş ve uzun yıllar sağlıklı bir şeklide devam etmişti. 19. yüzyılın başından itibaren başlayan ve yabancı devletlerin müdahaleleriyle artış gösteren azınlık isyanları bu yüzyılda Osmanlı Devleti’nin önemli toprak kayıpları yaşamasına neden oldu. Gayrimüslim tebaayı devlete bağlı tutabilmek adına Tanzimat ve Islahat Fermanları gibi önemli adımlar atan Osmanlı Devleti bir “Osmanlı kimliği” oluşturma çabasının yanı sıra toplumsal ilişkileri kolaylaştırma, devlet dairelerindeki işlerin kolay ilerlemesini sağlama, gayrimüslim tebaanın devlet dairelerinde iş bulabilmesini kolaylaştırma ve gayrimüslim mekteplerini denetlenme adına Osmanlı Türkçesi’nin öğretimini teşvik etmiştir. Ancak Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu siyasi ve ekonomik şartlar, Osmanlı kimliği oluşturma çabalarında, ulaşılmak istenilen hedeflerin gerisinde kalınmasına neden olmuştur. Çalışmamızın amacı Osmanlı Türkçesi’nin kullanımını yaygınlaştırmak adına, özellikle II. Abdülhamid’in saltanat yıllarında, gerek Osmanlı Devleti tarafından planlanan gerekse de gayrimüslim tebaanın istekleri doğrultusunda ortaya çıkan bazı çalışmalar hakkında bilgi vermektir. Bu çalışmalar arasında Osmanlı Türkçesi’nin gayrimüslim mekteplerinde zorunlu hale getirilmesi, gayrimüslim mekteplerine Osmanlı Türkçesi muallimleri tayin edilmesi, Osmanlı Türkçesi dersinde başarı gösteren gayrimüslim öğrencilerin ödüllendirilmesi bulunmaktadır. Çalışmamızda ayrıca Osmanlı Türkçesi’nin kullanımını yaygınlaştırmayı amaçlayan, gayrimüslimler tarafından kurulan veya kurulması tasarlanan iki cemiyet hakkında da bilgi verilmektedir. Çalışmamızın temel kaynağı Osmanlı Arşivi’nin çeşitli tasniflerinden temin ettiğimiz belgelerdir. Bununla birlikte konumuza ilişkin bazı telif ve tetkik eserlerden de yararlanılmıştır. 
Keywords : II Abdülhamit, Balkanlar, , Eğitim, Osmanlı Türkçesi