Makāsidu’l-Elhân’daki Organolojiye Dair Bilgiler

Authors : Cemal KARABAŞOĞLU

Pages : 193-215

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Müzik enstrümanlarını inceleyen organoloji, çalgıların tarihlerini, farklı kültürlerce kullanı- lan çalgı çeşitlerini, enstrümanlardan müzikal sesin çıkışının teknik yönden incelenmesini, enstrümanların yapılış hususiyetlerini ve sınıflandırılmasını kapsamaktadır. Abdülkâdir elMerâgî’nin eserleri ve özellikle organoloji bilgileri içeren Makāsidu’l-elhân adlı eseri, 15. yüzyılın erken döneminde Türk mûsikîsi nazariyatına dair telif edilen eserler arasında oldukça önemli bir yer tutar. Bu eserinde Merâgî, en mükemmel mûsikî aletinin insan gırtlağı olduğunu ve insan seslerinin tonlarına göre kırk farklı isimle sınıflandırıldığını açıklamaktadır. İnsanlar tarafından icat edilen enstrümanların sınıflandırılmasını yaparken Orta Asya, Arabistan, Çin, Hindistan ve Avrupa gibi farklı coğrafyalarda kullanılan çalgıları, yapılarına ve çalınış şekillerine göre “Telli enstrümanlar”, “Nefesli enstrümanlar” ve “Kâseler, taslar, levhalar” olmak üzere üç gruba ayırmaktadır. Müellif üç grupta sınıflandırdığı bu enstrümanların akort tarzlarını telli enstrümanlar üzerinde göstermekte ve teller üzerinde notaların çıkış noktalarını şekillerle açıklamaktadır. Bunlarla birlikte Merâgî’nin bu eseri enstrümanların menşeine ve mucitlerine dair mitolojik bilgiler de içermektedir.
Keywords : Türk Mûsikîsi, Enstrümanlar, Akort, Makāsidul elhân, Abdülkâdir elMerâgî