DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE DİLBİLİMSEL PÜRİZM HAREKETLERİ VE PÜRİZMİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE GÖRÜNEN ETKİLERİ

Authors : Bülent Çetinkaya, Muna Yüceol Özezen

Pages : 674-684

Doi:10.35379/cusosbil.1317243

View : 133 | Download : 144

Publication Date : 2023-10-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Pürizm 1918 yılında ortaya çıkmış olan bir sanat akımıdır. Bu akım kübizme tepki olarak doğmuştur. Pürizm; sanat eserinde matematiksel düzen, saflık ve mantığın vurgulandığı bir akımdır. Pürist sanat teorisi, göze hoş gelen her şeyi, hatta göz okşayıcı renkleri de resimde yasaklıyordu. Pürizmin dilsel alana uygulanması ise "dilin saflaştırılması”, yani dilin her türlü yabancı etkiden arıtılması demektir. Bu makalede, Fransız Devrimi’nden sonra ulus devletlerin kurulma sürecinde neredeyse tüm dünyada görülen bazı dilbilimsel saflaştırma hareketlerine Burke (2016) bağlamında ve genel hatlarıyla değinilmiştir. Saflaştırma hareketinin -neredeyse- kesintisiz ve uzun bir sürece yayıldığı ve giderek bir akım hâlini aldığı Türkiye Türkçesi boyutu ise daha ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Bu boyutun değerlendirilmesi sırasında ise çerçeve Levend (1972) esasında çizilmiştir. Burke (2016) ve Levend (1972) temelli tartışma ve değerlendirmelerin Türkiye Türkçesi bakımından tanıklanması ve örneklenmesi sırasında ise Çetinkaya (2022)’den yararlanılmıştır.
Keywords : dilbilimsel saflık, dil politikaları, Peter Burke, Türkiye Türkçesi, söz varlığı, sözcükbilim