RUMELİ’DE ÂŞARIN ARAZİ ÜZERİNDEN VERGİLENDİRİLEREK SÜKÛNETİN SAĞLANMASI MESELESİNİ MANASTIR BÖLGESİNDEN HAREKETLE İNCELEMEK

Authors : Kemalettin KOÇ

Pages : 487-520

Doi:10.14520/adyusbd.1139171

View : 21 | Download : 7

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti idarecileri, XIX. yüzyılında sonlarında Rumeli’de artarak devam eden sorunlara çözüm bulmak için bölgede ıslahatlar yapmak istemiştir. Islahatları idare edilmesi maksadıyla Rumeli Müfettişliği kurulmuş ve başına da bir müfettiş atanmıştır. Bölgede yaşanan sıkıntılar çeşitli başlıklar altında toplanarak yapılması gerekenler tespit edilmiştir. Bu başlıklardan birisi de âşarın tahsilinde yaşanan sıkıntıları gidermektir. Müfettişlik, icra edilen iltizam usulünün uygulanması sırasında yaşanan olumsuzlukları bertaraf edebilmek amacıyla, bir vergi tahsil yöntemi olan tahmîs-i âşar usulünü tecrübe etmek istemiştir. Bu maksatla, Rumeli Vilâyât-ı Selâse’de 1904-05 mali yılında, Manastır vilayeti merkez kazasına bağlı otuz köyde tahmîs-i âşar usulünü uygulamaya koymuştur. Sıkı takip edilen uygulama sonucunda ahali ve hazine yararına fayda sağlanmıştır. Tecrübenin faydasının teyidi için uygulamanın 1905-06 yılında Rumeli Vilâyât-ı Selâse’nin merkez kazalarına yayılması kararlaştırılmıştır. Tecrübenin yayılmasına izin verilmesi ve 1904-05 tecrübesinden çıkarılan sonuçların değerlendirilmesinin ardından, 1905-06 tarihinde Manastır vilayetinin merkez kazası olan Manastır’da uygulamaya konmuştur. Uygulama ile merkez kazada âşar bedeli tahsilatı tahmîs usulü üzerine alınmış ve tahsilat %84,5 gibi yüksek bir oranında gerçekleşmiştir. Kaldı ki tahsilat önceki yıllarda %50’liler seviyesinde tahakkuk etmişti. Âşar tevzi ve tahsilatında yaşanan gecikmelerin önüne geçebilmek ve devlet hazinesinde olması muhtemel açığı bertaraf edebilmek gayesiyle uygulanan bu usulde başarı sağlanmış ve 1904-05 tecrübesinin başarısı teyit edilmiştir.
Keywords : Rumeli Müfettişliği, Manastır Kazası, Islahat, Vergi Tahsili, âşar