MEŞREB’İN KİMYA MESNEVİSİ’NDE GEÇEN DUA CÜMLELERİNDEKİ FİİLLER VE FİİL KİPLERİNİN KULLANIMI

Authors : Sadi Gedik, Şükran Binici

Pages : 146-182

Doi:10.14520/adyusbd.1363160

View : 74 | Download : 88

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Baba Rahim Meşreb 17. ve 18. yüzyıllarda yaşamış Son Dönem Çağatay şairidir. Onun yazmış olduğu eserlerden biri de Kimya Mesnevisi’dir. Kimya Mesnevisi 2421 beyitlik tasavvufi bir mesnevidir. Bu makalede Baba Rahim Meşreb ve Kimya Mesnevisi hakkında kısa bilgi verildikten sonra Kimya Mesnevisi’nde geçen dua cümleleri ve bu dua cümlelerindeki fiiller ve fiil kipleri üzerinde durulacaktır. Eserde dua maksatlı 172 adet beyit bulunmaktadır. Ancak bu beyitlerden birisi 20 defa tekrar edilmiştir. Bu beyitlerde dua amaçlı 338 cümle ve 338 defa çekimli fiil kullanılmıştır. Bu fiillerde kip olarak en fazla emir kipi kullanılmıştır. Birinci teklik şahıs emir kipi, ikinci teklik şahıs emir kipi ve üçüncü teklik şahıs emir kipi toplam 316’dır. Ancak bunların içinde de ikinci teklik şahıs emir kipi 283 kullanımla yüzde 83,7’ye tekabül etmektedir. Toplam 338 çekimli fiil kullanımı içerisinde kılmak fiilinin birleşik fiil olarak kullanımı 167’dir. Bu dua cümlelerinde olumlu kip kullanımı olumsuz kip kullanımına göre çok fazladır. 311 olumlu kip kullanımı varken 27 adet olumsuz kip kullanımı bulunmaktadır. Dua cümlelerinde çoğu defa dua eden sözceleme öznesidir. Kimi zaman da hikâyelerin kahramanlarıdır. Bu kahramanlar bazen bir derviş, bazen bir kadın, bazen başka insanlar ve hatta bazen de hayvanlar olabilmektedir. Mesela bir köpek dua edebilmektedir.
Keywords : Baba Rahim Meşreb, Kimya Mesnevisi, Dua Cümleleri, Fiiller, Fiil Kipleri