BELİRLENİMCİLİĞİ KURTARMAK VE BELİRLEYEN OLMAK: IMMANUEL KANT’IN NEDENSELLİK KAVRAYIŞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Emre Öztürk

Pages : 576-601

Doi:10.14520/adyusbd.1562307

View : 48 | Download : 81

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Immanuel Kant düşünce tarihinin en etkili figürlerinden birisidir. Sosyal bilimlerde Kant’ın terminolojisi, ele aldığı konular, sunduğu argümanlar, önerdiği çözümler ve ortaya attığı yeni aydınlatıcı sorularla pek çok disiplin için bir mihenk taşı konumdadır. Özellikle de çağdaş yazının özgürlük, belirlenimcilik ve etik gibi konularında bugün ne denli mümbit olduğu düşünüldüğünde Kant’ın güncelliği her zamankinden daha çok değer kazanmaktadır. Bu nedenle makalede Kant’ın belirlenimcilik ve özgürlük konusundaki uzlaşıya nedensellik düşüncesi üzerinden nasıl bir karşılık bulmaya çalıştığı hususu üzerinde durulmaktadır. Kant zaman ve mekâna bağlı fenomenal dünyanın zorunluluk içeren nedensel karakterini düşünülür dünyanın karakteristikleriyle birlikte ele almaya teşebbüs eder. Buradaki motivasyonlardan biri, David Hume’un ellerinde çıkmaza giren nedensellik ilkesini kurtarmak. Ama Kant bu adımı özgür istence yer açan bir nedensellik kavrayışıyla da barıştırmak ister. Bu nedenle onun bir diğer (ve daha önemli) motivasyonu özgür istence sahip ahlaki bireyin kendisine de bir alan açmak olarak belirir. Makalede, Kant’ın bilimin inceleme nesnesi olan doğa dünyasının belirlenimciliği ile öznenin ahlaki eylemlerinin temeli olan otonomisini uzlaştırma teşebbüsü ele alınmakta, bu yöndeki tespitlerine ilişkin bir değerlendirme sunulmakta ve Kant’ın bu girişimindeki temel dayanak noktaları irdelenmektedir.
Keywords : Immanuel Kant, David Hume, nedensellik, belirlenimcilik, özgür istenç.